Λίγα λόγια για τον Βιργίλιο, τον Ρωμαίο ποιητή, τον δημιουργό της Αινειάδας.

 

  

 Όλοι μας γνωρίζουμε τον Ρωμαίο ποιητή ,
 Πόπλιο  Βεργίλιο Μάρων , που σαν σήμερα το έτος 19 πΧ. απεβίωσε.
 Μας είναι γνωστός από  Αινειάδα,  το σημαντικότερο έργο του, που θεωρείται το σπουδαιότερο έπος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

 Ο Publius Vergilius Maro,  γεννήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 70 π.Χ. ,
και πέθανε στις 21 Σεπτεμβρίου 19 π.Χ.,  αποκαλείται συνήθως Βεργίλιος, ήταν αρχαίος Ρωμαίος ποιητής της περιόδου του Οκταβιανού Αύγουστου.

Ο Βεργίλιος γεννήθηκε στο χωριό Andes (σημερινό Βιρτζίλιο (Virgilio)), κοντά στην πόλη Μάντοβα της βόρειας Ιταλίας. Οι γονείς του ήταν ταπεινής καταγωγής, χωρικοί, ωστόσο φρόντισαν να λάβει την καλύτερη δυνατή μόρφωση. Μέχρι την ηλικία των δεκαέξι ετών εκπαιδεύεται στην Κρεμόνα και αργότερα στέλνεται στο Μιλάνο για ευρύτερες σπουδές. Την εποχή αυτή δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ελληνική και λατινική φιλολογία.

Σε ηλικία 18 ετών βρίσκεται στη Ρώμη όπου σκόπευε αρχικά να σπουδάσει ρητορική, ιατρική και αστρονομία. Σύντομα το ενδιαφέρον του επικεντρώνεται στη φιλοσοφία και για τον λόγο αυτό επισκέπτεται τη Νάπολη όπου γίνεται μαθητής του επικούρειου φιλοσόφου Σείρωνα. Παράλληλα διδάσκεται και ελληνικά.
Την ίδια εποχή ο Βιργίλιος ξεκινά να γράφει τα πρώτα του ποιήματα και σταδιακά αφοσιώνεται ολοένα και περισσότερο στην ποίηση.
Επιστρέφοντας στη Ρώμη, ο Βιργίλιος συνδέεται φιλικά με τον Μαικήνα (Gaius Maecenas), πλούσιο Ρωμαίο, ευεργέτη των καλλιτεχνών και υπεύθυνο για την πολιτιστική προπαγάνδα υπέρ του νέου, αυτοκρατορικού καθεστώτος του Οκταβιανού. Από το 39 π.Χ. ο Βιργίλιος ανήκε στον κύκλο ποιητών του Μαικήνα και διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον Αύγουστο.

Στα σημαντικότερα πρώιμα έργα του Βιργίλιου, ανήκουν οι Εκλογές (Eclogae), μια συλλογή ποιημάτων βουκολικού περιεχομένου, γραμμένα την περίοδο 42-39 π.Χ. Μετά την ολοκλήρωση των Εκλογών, στο διάστημα 39-29 π.Χ., έγραψε τα Γεωργικά (Georgica), ένα αγροτικό ποίημα συνολικά τεσσάρων τόμων, αφιερωμένο στον Μαικήνα και στο οποίο περιγράφονται η ζωή και η εργασία των αγροτών της εποχής.

Λίγα λόγια για την Αινειάδα:

Η Αινειάδα (Aeneis) αποτελεί το σημαντικότερο έργο του Βιργίλιου.

Η Αινειάδα, από το οποίο συνάγεται η ιστορική και ηθική αποστολή της Ρώμης, έγινε το εθνικό έπος των Ρωμαίων που απετέλεσε από την αρχαιότητα μέχρι την εποχή του μπαρόκ σημείο αναφοράς για την ποίηση υψηλού επιπέδου.
 Το προπαγανδιστικό αυτό έργο τού ανατέθηκε από τον Οκταβιανό, τον πρώτο Ρωμαίο Αυτοκράτορα, στον οποίο είχε γνωρίσει τον Βιργίλιο ο Μαικήνας. Η Αινειάδα αποτελεί έπος μεγάλης ιστορικής σημασίας που επιπλέον καταξίωσε τον Βιργίλιο ως μείζονα ποιητή. Το έργο ολοκληρώθηκε σε διάστημα περίπου δέκα ετών και περιγράφει μέσα σε συνολικά δώδεκα τόμους το ηρωικό έπος του Αινεία, ο οποίος μετά την πτώση της Τροίας, ταξιδεύει και φθάνει μετά από πολλές περιπέτειες στην Ιταλία, όπου και ιδρύει τη Ρώμη. Τα έξι πρώτα βιβλία της Αινειάδας είναι γραμμένα στο πρότυπο της Οδύσσειας του Ομήρου, ενώ τα υπόλοιπα έξι ακολουθούν το παράδειγμα της Ιλιάδας. Η Αινειάδα έχει χαρακτήρα ανεξάρτητο από τον Όμηρο. Τα ομηρικά ποιήματα είναι το πιο τέλειο φυσικό έπος και η Αινειάδα είναι μίμηση τους, αλλά συνάμα είναι δημιούργημα καινούργιο και προσωπικό. Ο Αινείας είναι ένας νέος τύπος επικού ήρωα που δεν εντάσσεται σε κανένα σχήμα, καθώς τυραννιέται από διλήμματα σχετικά με το ηρωικό πεπρωμένο του. Η Αινειάδα συμβόλισε ουσιαστικά την ιστορική αποστολή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και για το λόγο αυτό προωθήθηκε ως εθνικό έπος από το αυγούστειο καθεστώς.

Συνθέτοντας την Αινειάδα, ο Βιργίλιος άντλησε υλικό από πολλές πηγές και κυρίως από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι μιμήθηκε τον Όμηρο, αναφορικά με τη δομή, το ύφος αλλά και την παρουσίαση ολόκληρων επεισοδίων (νεκρικοί αγώνες στο Βιβλίο V, επίσκεψη στον Κάτω Κόσμο στο Βιβλίο VI, περιγραφή της ασπίδας στο Βιβλίο VIII). Τα έξι πρώτα βιβλία (οι περιπλανήσεις του Αινεία) έχουν ως πρότυπο την Οδύσσεια και τα άλλη έξι (πολεμικά επεισόδια για την κατάκτηση της Ιταλίας) την Ιλιάδα. Επίσης άντλησε στοιχεία από τα Αργοναυτικά του Απολλώνιου του Ρόδιου, τους Έλληνες τραγικούς και τους αμέσως δικούς του προκατόχους, τον Έννιο, τον Λουκρήτιο και άλλους.

Η δεξιοτεχνία με την οποία χειρίστηκε ο Βιργίλιος το θέμα εμπλουτίστηκε από το στοχαστικό πνεύμα του, τη συμπάθειά του προς την πάσχουσα ανθρωπότητα και την αγάπη του προς τη φύση. Ωστόσο διατυπώθηκαν και διάφορες επικριτικές απόψεις που επικεντρώθηκαν κυρίως στην εγκατάλειψη της Διδούς και το θάνατο του Τούρνου.

Η εγκατάλειψη της Διδούς από τον Αινεία θεωρήθηκε ενέργεια ασύμβατη με τις νεότερες πεποιθήσεις σχετικά με το καλό και το κακό. Στην εποχή του Βιργιλίου, όμως, οι αντιλήψεις ήταν διαφορετικές.

Ο γάμος με τη Διδώ, μια ξένη γυναίκα, δεν θα είχε επιδοκιμαστεί. Το πάθος για τη Διδώ είχε κυριαρχήσει στην ψυχή του Αινεία, η θέληση όμως των θεών έπρεπε να υπερέχει του ανθρώπινου πάθους.

Το επεισόδιο αυτό απαντά σε πολλές παραλλαγές στην ελληνική μυθολογία (Θησέας και Αριάδνη), Ιάσονα και Μήδεια κ.α. Η συμπάθεια του αναγνώστη για τη Διδώ προκαλείται ίσως χωρίς να τη επιδιώκει ο ποιητής.

 Επίλογος:

Ο Βιργίλιος πέθανε το έτος 19 π.Χ. ενώ επισκεπτόταν την Ελλάδα. Κατά την επίσκεψή του στα Μέγαρα αρρώστησε από ελονοσία και πέθανε, ενώ επέστρεφε στη Νάπολη, στο σημερινό Μπρίντιζι.

 Στη διαθήκη του Βιργίλιου υπήρχε εντολή να μη δημοσιευτεί η ανολοκλήρωτη Αινειάδα, ωστόσο ο Οκταβιανός Αύγουστος διέταξε τη δημοσίευσή της με ελάχιστες παρεμβάσεις, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη αξία του έργου.

Κατά τον Μεσαίωνα ο Βιργίλιος απέκτησε στην Ευρώπη τη φήμη μάντη και το όνομα του συνδέθηκε με μαγικές πρακτικές.
Από την άλλη η Αινειάδα διδασκόταν στα σχολεία ως βασικό λατινικό κείμενο και ο ίδιος ο Βιργίλιος θεωρούνταν προφήτης του χριστιανισμού, με βάση μία αναφορά του έργου του σε ένα αναμενόμενο παιδί που θα αλλάξει τον κόσμο.

Ας θυμηθούμε τα πιο σημαντικά αποφθέγματά του:

Ο νους κινεί την ύλη.

Το φίδι παραφυλάει στο γρασίδι.

Latet anguis in herba.

Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας. Αιν. ΙΙ49 Αινειάδα «Βιβλίο δεύτερο»

Timeo Danaos et dona ferentis.

Timeo hominem unius libri

«Φοβούμαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου»

Μπορούν, επειδή νομίζουν ότι μπορούν.

Timeo Danaos et dona ferrentes.

μτφρ: φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας.

Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας.

Αν θέλεις ειρήνη, να ετοιμάζεσαι για πόλεμο.

Άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων, άλλα δε θεός κελεύει.

Omnia vincit amor.

μτφρ: ο έρωτας νικάει τα πάντα.

Ne cede malis

μτφρ: μην υποκύπτεις στο κακό (ή στην κακοτυχία)

Non omnia possumus omnes.

μτφρ: όλα δεν μπορούμε να τα κάνουμε όλοι

Ο θάνατος μου ψιθυρίζει στο αυτί: «Ζήσε» μου λέει, «έρχομαι».

Ποτέ δεν προβληματίζει το λύκο πόσο πολλά μπορεί να είναι τα πρόβατα.

Moriamur, et in media arma ruamus.

μτφρ: ας πεθάνουμε και ας ορμήσουμε μέσα στη μάχη

Sic itur ad astra

μτφρ: έτσι θα πας στα άστρα (=έτσι θα δοξαστείς)

Άλλως έδοξεν τοις θεοίς.

Audaces fortuna iuvat

μτφρ: η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς

Latet anguis in herba

μτφρ: ένα φίδι κρύβεται στα χόρτα

Vires acquirit eundo

μτφρ: αποκτάς δύναμη προχωρώντας

Fata viam invenient.

μτφρ: οι μοίρες θα βρουν το δρόμο

Fugit inreparabile tempus

μτφρ: ο χρόνος φεύγει ανεπιστρεπτί

 

Λογοτεχνικό περιβόλι!