ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΒΑΦΗ «ΟΣΟ ΜΠΟΡΕΙΣ» ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΟΣΟ ΠΟΤΕ!

Κωνσταντίνος Καβάφης «Όσο μπορείς»

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,

τούτο προσπάθησε τουλάχιστον

όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις

μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,

μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,

γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την

στων σχέσεων και των συναναστροφών

την καθημερινήν ανοησία,

ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική.

Λίγα λόγια για το διδακτικό ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη "Όσο μπορείς", που γράφτηκε το 1913, επίκαιρο όσο ποτέ!

Ο τίτλος του ποιήματος είναι κειμενικός. Ο Καβάφης προτείνει να αντισταθούμε στη μαζοποίηση. Ωστόσο αυτός ο δρόμος είναι δύσκολος. Αναγνωρίζει τις δυσκολίες που υπάρχουν και γι' αυτό δεν είναι απόλυτος και αυστηρός.

Ο ποιητής απευθύνεται στον εαυτό του και στους αποδέκτες του ποιήματος. Το ποίημα αποδίδει τις σκέψεις του ποιητή για το πώς θα πρέπει οι άνθρωποι να αντιμετωπίζουν τη ζωή τους, ώστε να μπορέσουν να διαφυλάξουν τον αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπειά τους.

Το «Όσο μπορείς» αποτελεί το ποίημα του Καβάφη που αποδίδει, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο, τις σκέψεις του ποιητή για το πώς θα πρέπει οι άνθρωποι να αντιμετωπίζουν τη ζωή τους, ώστε να μπορέσουν να διαφυλάξουν τον αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπειά τους. Ο ίδιος ο ποιητής υπήρξε πάντοτε φειδωλός στις κοινωνικές του επαφές, καθώς επέλεγε με προσοχή τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρεφόταν και απέφευγε τις περιττές κοινωνικές εκδηλώσεις.

Με τον πρώτο στίχο του ποιήματος ο Καβάφης αναγνωρίζει ότι πολλές φορές οι άνθρωποι, παρά τις συνεχείς τους προσπάθειες, δεν κατορθώνουν να κάνουν τη ζωή τους όπως ακριβώς θα ήθελαν, είτε γιατί δεν πετυχαίνουν πάντοτε τους στόχους τους είτε γιατί οι περιστάσεις είναι αντίξοες. Ο ποιητής, επομένως, αντιλαμβάνεται ότι οι άνθρωποι δεν έχουν πάντοτε τον έλεγχο της πορείας που θα ακολουθήσει η ζωή τους, καθώς πολύ συχνά παρά τις επιθυμίες μας, τα πράγματα εξελίσσονται τελείως διαφορετικά, γι’ αυτό και αποδέχεται εξαρχής το ενδεχόμενο αυτό. Εκείνο, όμως, που οι άνθρωποι μπορούν να ελέγξουν είναι ο τρόπος με τον οποίο θα διαχειριστούν την προσωπική τους ζωή, τον ίδιο τους τον εαυτό δηλαδή, κι ως προς αυτό επιχειρεί ο ποιητής να νουθετήσει τους αναγνώστες του. Ακόμη, μας λέει ο ποιητής, κι αν δεν μπορείς να κάνεις τη ζωή σου όπως τη θέλεις, τουλάχιστον προσπάθησε -όσο μπορείς- να μην την εξευτελίζεις μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου.

Νοηματική εμβάθυνση

Ο Καβάφης απευθύνεται σε ένα υποθετικό αποδέκτη. Τον παραινεί να προσπαθήσει να μην εξευτελίζει τη ζωή του με ανούσιες συναναστροφές ,εάν δεν καταφέρει τους στόχους του σε αυτή. Γιατί στο τέλος η ζωή του θα καταντήσει ανυπόφορη και ξένη.

Ερμηνεία ιδιαίτερων σημείων.

1η στροφή: Η προσπάθεια διαφύλαξης της αξιοπρέπειας.

Ο ποιητής απευθύνεται στον οποιονδήποτε άνθρωπο, αλλά έμμεσα και στον εαυτό του και του υποδεικνύει μια στάση ζωής που θα έπρεπε, κατά τη γνώμη του, να ακολουθεί ο άνθρωπος στη ζωή. Ο καθένας κάνει όνειρα και με βάση αυτά θέτει στόχους στη ζωή και παλεύει να τους πραγματοποιήσει. Ωστόσο, πολλές φορές οι προσπάθειες μας αποτυγχάνουν και δεν πετυχαίνουμε όσα ονειρευόμασταν. Κατά τον ποιητή, θα πρέπει παρά την αποτυχία μας να διατηρούμε την αξιοπρέπεια μας και να μην εξευτελίζουμε τη ζωή μας. Να μην την εκχυδαΐζουμε με ανούσιες σχέσεις και να μην την φθείρουμε με κακές συναναστροφές. Να αποφεύγουμε τις κοσμικότητες και τις ρηχές συνομιλίες.

Η φράση όσο μπορείς, η οποία αποτελεί και τον τίτλο του ποιήματος δείχνει πως ο ποιητής αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι πάντοτε εφικτό για έναν άνθρωπο να επιλέγει τα άτομα με τα οποία συναναστρέφεται και να αποφεύγει τις ανούσιες παρέες. Γι’ αυτό και ο ποιητής, από τον τίτλο κιόλας του ποιήματος, συμβουλεύει τον αναγνώστη του, να αποφεύγει τις περιττές συναναστροφές όσο μπορεί.

Το επίθετο πολλή και η γενική του κόσμου που δηλώνει συνάφεια, αναφέρονται σε μαζικού χαρακτήρα συναναστροφές, ανούσιες και επιφανειακές και όχι σε ουσιώδεις μέσα από τις οποίες ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να συνάψει σωστές και με περιεχόμενο.

2η στροφή: Πως ο άνθρωπος μπορεί να εξευτελίσει τη ζωή του και το αποτέλεσμα.

Στη δεύτερη στροφή του ποιήματος, επαναλαμβάνεται η παραίνεση της πρώτης στροφής και ο ποιητής εξηγεί με ποιους τρόπος εξευτελίζεται η ζωή. Στο τέλος αναφέρεται στο αποτέλεσμα αυτού του εξευτελισμού.

Οι συνεχόμενες τροπικές μετοχές που χρησιμοποιούνται πηαίνοντας ,γυρίζοντας, εκθέτοντας τοποθετημένες στη σειρά, μας δείχνουν τη συνεχή φθορά της ζωής. Κατά τη γνώμη του ποιητή, η ζωή ευτελίζεται καθημερινά μέσα από ρηχές και ανούσιες κοινωνικές σχέσεις και συναναστροφές.

Ωστόσο ο ποιητής δεν μας προτείνει μια ζωή αντικοινωνική .Δεν επιθυμεί την απομόνωση του ανθρώπου από το κοινωνικό σύνολο, αλλά ζητά από τον άνθρωπο να έχει μια σωστή κοινωνικότητα που να βασίζεται σε ειλικρινείς και ουσιαστικές συναναστροφές που προσφέρουν ψυχική πληρότητα.

Αφηγηματική οργάνωση

Στιχουργία: Το ποίημα είναι γραμμένο σε ιαμβικό μέτρο και οι στίχοι είναι ανισοσύλλαβοι χωρίς ομοιοκαταληξία. Αποτελείται από δύο πεντάστιχες στροφές.

Γλώσσα και ύφος του ποιήματος

Απλή δημοτική γλώσσα με μερικούς ιδιωματικούς τύπους. Το ύφος χαρακτηρίζεται από εκφραστική λιτότητα ,έχει παραινετικό και πεζολογικό χαρακτήρα. Επιπλέον είναι έντονος ο διδακτικός τόνος (με τη χρήση των ρημάτων σε υποτακτική και προστακτική και με την εμφανή χρήση του β΄ ενικού προσώπου).

Εκφραστικά μέσα (ενδεικτικά)

Τα εκφραστικά μέσα είναι ελάχιστα.

Επαναλήψεις: μπορείς…μπορείς-μην την εξευτελίζεις…Μην την εξευτελίζεις-μες στην πολλή…μες στες πολλές.

Μεταφορά: πηαίνοντας την, γυρίζοντας…την καθημερινήν ανοησία.

Παρομοίωση: σα μια ξένη φορτική.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ και άλλα ποιήματα του Καβάφη:

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ: «Η ΠΟΛΙΣ».

https://logotexnikoperiboli-archives.blogspot.com/2020/10/blog-post_772.html