Αφιέρωμα στον Μολιέρο

 

με τη ματιά της Ρένας Τζωράκη
 
«Λεφτά, λεφτά, λεφτά! Άλλη λέξη δεν έχετε στο στόμα σας» 
Ποιος πίστευε πως αυτή η φράση  από τον φιλάργυρο του Μολιέρου θα ήταν σήμερα το μότο της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας μας;
 Ο Μολιέρος ήταν Γάλλος ποιητής, ηθοποιός ,θεατρικός συγγραφέας και διευθυντής θεάτρου.
Οι Γάλλοι τον θεωρούν ως τον καλύτερο κλασσικό ποιητή τους, ενώ για πολλούς είναι και ο καλύτερος…
Γεννήθηκε στο Παρίσι στις 15 Γενάρη του 1622 και απεβίωσε στις 17 του Φλεβάρη στο Παρίσι το έτος 1673.
Ο Μολιέρος ξεκίνησε με τη φιλοδοξία να γίνει συγγραφέας τραγωδιών, απέτυχε όμως παταγωδώς. Αντιθέτως, διέπρεψε ως συγγραφέας κωμωδιών, και μάλιστα κατ’ αρχήν κωμωδιών στις οποίες το σωματικό στοιχείο είναι το κυρίαρχο. Η πρακτική των Ιταλών ηθοποιών του Παρισιού και η φάρσα επηρέασαν την πρώτη φάση της δραματουργίας του, όπως αναφέρει ο Πλ. Μαυρομούστακος στην εισαγωγή του στον Ιπτάμενο Γιατρό.

Όμως τελικά τα έργα του που έχουν μείνει ως αριστουργήματα, ως μεγάλα κείμενα- ο «Δον Ζουάν», ο «Μισάνθρωπος», ο «Ταρτούφος», ο «Αρχοντοχωριάτης», ο «Κατά Φαντασίαν Ασθενής»- που αν τα αφαιρούσαμε δε θα έμενε ο ίδιος Μολιέρος, είναι τα πιο πικρά. Θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε τραγικωμωδίες, έχουν τραγικά στοιχεία. Συγγενεύουν μ’ αυτή την έννοια με τις «Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη και το τραγικό φινάλε τους, καθώς και με τη Δωδέκατη Νύχτα ή το Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας, δυο από τις πιο σκοτεινές κωμωδίες του Σαίξπηρ. Ο «Δον Ζουάν» δύσκολα μπορεί να αποκληθεί κωμωδία. Ο Μισάνθρωπος είναι ένα από τα πιο πικρά έργα που έχουν γραφτεί ποτέ. 

Τη θεατρική του σταδιοδρομία ξεκίνησε από το Παρίσι, όπου επί δύο χρόνια έδινε παραστάσεις, με αποτέλεσμα να χρεοκοπήσει και να φυλακιστεί. Όταν αποφυλακίστηκε πήγε στην Λιόν, την οποία χρησιμοποίησε ως έδρα για τις θεατρικές του εξορμήσεις στην επαρχία, όπου έπαιζε κυρίως φαρσοκωμωδίες. Στη Λιόν ανέβασε την πρώτη του άρτια κωμωδία, τον "Απερίσκεπτο" (1655), που γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Μετά από αυτό γεμάτος αισιοδοξία ξαναγύρισε στο Παρίσι. Μέσα σε 15 χρόνια (1658-1673) έγραψε 20 κωμωδίες, τις οποίες σκηνοθέτησε ο ίδιος, παίζοντας συγχρόνως και τους κυριότερους ρόλους. Η δόξα του είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της και τα πλούτη του προκαλούσαν το φθόνο των συναδέλφων του. Όσο όμως αγαπήθηκε από το λαό, τόσο μισήθηκε από τους ισχυρούς της εποχής του, τα ελαττώματα των οποίων δεν δίσταζε να καυτηριάζει στις κωμωδίες του. Η υπερκόπωση τελικά τον οδήγησε στο θάνατο στις 17 Φεβρουαρίου 1673. Η κηδεία του έγινε μυστικά, γιατί ως ηθοποιός ήταν αφορισμένος από τον Πάπα. Και μόνο με τη μεσολάβηση του βασιλιά δέχτηκε ο αρχιεπίσκοπος να στείλει ιερέα για την κηδεία.
Από τα έργα της πρώτης περιόδου του Μολιέρου δε σώθηκαν παρά μόνο δύο φαρσοκωμωδίες. Σώθηκαν όμως αρκετές από τις κωμωδίες, που τον δόξασαν κατά τη δεύτερη συγγραφική του περίοδο στο Παρίσι. Τα σπουδαιότερα από τα έργα αυτά είναι: "Ο Ταρτούφος", "Ο Φιλάργυρος", "Ο Σγαναρέλος", "Ο Αρχοντοχωριάτης", "Ο κατα φαντασίαν ασθενής", "Σχολείο Γυναικών", κ.ά.

Με το έργο του ο Μολιέρος επηρέασε την ιστορία του δυτικού θεάτρου, τόσο στη σκηνική πρακτική όσο και στη δραματουργία.
Τέτοιες μορφές θεατρικές δεν υπάρχουν σήμερα γιατί ο  Αισχύλος
ο Μολιέρος,  και ο Σαίξπηρ, εκτός από θεατρικοί συγγραφείς υπήρξαν και σκηνοθέτες και ηθοποιοί…..

Ο Φιλάργυρος του Μολιέρου είναι ένα θεατρικό έργο,που με σημάδεψε όταν το πρωτοδιάβασα και αυτό γιατί ο ήρωάς του , ο τυραννικός Αρπαγκόν, πρόσωπο κωμικό και στο βάθος τραγικό, ζει με το νοσηρό φόβο ότι θα του κλέψουν τα χρήματά του, έρμαιο της αδυναμίας του και της ναρκισσιστικής προσήλωσης στον εαυτό του και στην περιουσία του. Γι’ αυτόν όλα είναι χρήμα, ακόμα και τα αισθήματα των οικείων του, που τους καταδυναστεύει με την παροιμιώδη τσιγκουνιά του. Μόνη χαρά στην θλιβερή καθημερινότητά του είναι η καταμέτρηση των κρυμμένων λιρών του, καθώς και οι κερδοφόροι γάμοι που σχεδιάζει για τα παιδιά του, τον Κλεάνθη και τη Λίζα, χωρίς να υπολογίζει τις δικές τους επιθυμίες. Όταν, όμως, αποφασίζει να παντρευτεί την όμορφη Μαριάννα, που είναι ερωτευμένη με τον γιο του, τα πράγματα περιπλέκονται. Τα αταίριαστα ζευγαρώματα  οδηγούν σε ευτράπελες καταστάσεις και σε απροσδόκητες εξελίξεις. 

Ας θυμηθούμε μερικά από τις πολύτιμες  ρήσεις του και αποσπάσματα από τα έργα του:
Από το Δον Ζουάν σε μετάφραση  της Παναγιώτας Πανταζή:
Δον Ζουάν: Θεέ μου! Τι μου συμβαίνει; Αόρατες φωτιές με κατακαίνε. Δεν αντέχω, μια φλόγα το κορμί μου που δε σβήνει.
Ο κεραυνός πέφτει με θόρυβο εκκωφαντικό. Αστραπές τυλίγουν το Δον Ζουάν. Η γη ανοίγει και τον καταπίνει. Φλόγες αναδύονται από το σημείο όπου έπεσε.
Σγαναρέλ: Τους μισθούς μου! Τους μισθούς μου! Όλοι πληρωμένοι με το θάνατό του. Θεοί περιφρονημένοι, νόμοι καταπατημένοι, κορίτσια ξελογιασμένα, ατιμασμένες οικογένειες, αγανακτισμένοι γονείς, γυναίκες εγκαταλειμμένες, απατημένοι σύζυγοι, όλοι, όλοι πληρωμένοι. Μονάχα εγώ ο δύστυχος...

Διαχρονικές Φράσεις:

Αν αυτός είναι ο δικός σας τρόπος να αγαπάτε, σας παρακαλώ να με μισήσετε.

Όταν ξέρει κανείς ν’ ακούει, μιλάει πάντα καλά.

Δεν είμαστε υπεύθυνοι μόνο γι’ αυτό που κάνουμε αλλά και γι’ αυτό που δεν κάνουμε.

Η μόνη φιλοδοξία της γυναίκας είναι να εμπνέει τον έρωτα.

Ένας μορφωμένος ηλίθιος είναι πιο ηλίθιος από έναν αμόρφωτο ηλίθιο.

Η μοναξιά τρομάζει μια ψυχή είκοσι χρονών.

Η περιέργεια γεννιέται από τη ζήλια.

Το γράψιμο είναι σαν την πορνεία: Στην αρχή γράφει κανείς για τον εαυτό του. Μετά για τους φίλους και, στο τέλος, για τα λεφτά.

Πάντα να δείχνεις τη μπροστινή πλευρά σου στους ανθρώπους.

Όσο πιο πολύ αγαπάς κάποιον, τόσο πιο λίγο χρειάζεται να τον κολακεύεις.

Δεν πεθαίνει κανείς παρά μόνο μια φορά και είναι για τόσο πολύ καιρό.

Όλη η ηδονή της αγάπης είναι στην αλλαγή.

Αυτό που χρειάζεται ο κόσμος είναι μια βολική αρετή.