Αφιέρωμα στον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν- Επιμέλεια Ρένα Τζωράκη

Η 5η Απριλίου του 1908, γενέθλια μέρα για τον αυστριακό διευθυντή ορχήστρας, με ελληνικές ρίζες, Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, που γεννήθηκε στο Ζάλτζμπουργκ της Αυστροουγγαρίας (σημερινής Αυστρίας) και ήταν γόνος της πλούσιας οικογένειας των Καραγιάννηδων με καταγωγή από την Κοζάνη.

Σε όλη τη ζωή του ο Κάραγιαν ηχογράφησε περίπου 900 δίσκους και πούλησε 120 εκατομμύρια αντίτυπα.
Μέχρι το θάνατό του, το 1989, υπήρξε μουσικά δραστήριος, ενώ κατατάσσεται αναμφίβολα στους κορυφαίους αρχιμουσικούς του 20ού αιώνα, σφραγίζοντας ανεξίτηλα την παγκόσμια ιστορία της κλασικής μουσικής .

Ήταν το παιδί Θαύμα στο πιάνο, καθώς έδωσε την πρώτη του συναυλία σε ηλικία πέντε ετών και έγινε το διασημότερο παιδί της γενέτειράς του αμέσως μετά τον Μότσαρτ,ενώ από το 1919ως το1926 σπούδασε στο Μοτσαρτέουμ του Σάλτσμπουργκ.

Ο προπάππος του Γεώργιος - Ιωάννης Καραγιάννης ήταν βιομήχανος υφασμάτων στο Χέμνιτζ της Σαξωνίας. Για τις υπηρεσίες του προς την Αυλή, ο άρχοντας της περιοχής Φρειδερίκος Αύγουστος Γ' του απένειμε το 1792 τον τίτλο ευγενείας «φον» και ο κοζανίτης επιχειρηματίας μετέτρεψε το επώνυμό του από Καραγιάννης σε Κάραγιαν.

Για πολλούς είναι ο κορυφαίος μαέστρος του 20ου αιώνα και ο άνθρωπος με τη μεγαλύτερη επιρροή στον χώρο της κλασσικής μουσικής. Οι μουσικές του ερμηνείες χαρακτηρίζονταν για την ακρίβεια τους, ενώ ο για όλες τις χρήσεις ήχος του, στιλπνός, ραφιναρισμένος και υπολογισμένα αισθησιακός, μπορούσε να ταιριάξει με κάποιες υφολογικές διαφοροποιήσεις από τον Μπαχ ως τον Στραβίνσκι.

Υπήρξε ένας μαέστρος που έβγαζε από μια ορχήστρα και τους τραγουδιστές της είτε ήταν η Φιλαρμονική Ορχήστρα του Βερολίνου, είτε η Σκάλα του Μιλάνου και η Ορχήστρα του Σαλτζμπουργκ, τους πιο όμορφους ήχους που ακούστηκαν ποτέ. Η δε σειρά των 9 συμφωνιών του Μπετόβεν που ηχογράφησε για λογαριασμό της «Ντώυτσε Γκράμοφον» στην δεκαετία του ‘60 πούλησαν σε ένα ποπ κοινό πολύ πριν υπάρξουν οι «Τρεις Τενόροι». Ακόμα και σήμερα παραμένουν μπεστ σέλλερς.

Ο Κάραγιαν υπήρξε επίσης εκπληκτικός στην διεύθυνση έργων του Βάγκνερ, του Μπρούκνερ και του Μάλερ. Εκείνος όμως ο συνθέτης, που ο Κάραγιαν βοήθησε στην επανεκτίμηση του ήταν ο Γιαν Σιμπέλιους, ο πατέρας του Φινλανδικού Εθνικισμού στην μουσική (και όχι εθνικής σχολής, όπως είναι ο «πολιτικά ορθός» όρος στην Ελλάδα) Μάλιστα όταν ανέλαβε την Φιλαρμονική του Βερολίνου το πρώτο έργο που έπαιξε ήταν η 4η Συμφωνία του Σιμπέλιους. Τέτοια ταύτιση είχε με τον μεγαλύτερο μαθητή του Βάγκνερ. Αλλά και ο μεγάλος συνθέτης έλεγε ότι ο Κάραγιαν ήταν ο μόνος μαέστρος που καταλάβαινε την 4η του Συμφωνία.

Η πρώτη ηχογράφηση σε δίσκο ακτίνας (CD) έγινε ποτέ, ήταν με τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν να διευθύνει την «Συμφωνία των Άλπεων» του Ρίτσαρντ Στράους.

Πολλοί μίλησαν για τον «ήχο Κάραγιαν» και μεγάλη μερίδα κριτικών τον επέκρινε γι' αυτό. Ηχογράφησε έργα όλων των μεγάλων κλασσικών και ρομαντικών συνθετών και ανέδειξε το έργο συνθετών που έδρασαν το πρώτο μισό του 20ου αιώνα.

Υπήρξε λάτρης της μοτοσικλέτας, των γρήγορων και πολυτελών αυτοκινήτων αλλά και των αεροπλάνων, και απέκτησε το πρώτο του δίπλωμα πιλότου το 1952. Όταν δεν του επιτράπηκε να κυβερνά τζετ, αποφάσισε να μάθει να πετά ελικόπτερο κάνοντας πράξη μια βαθιά πεποίθησή του:
«Αν κάποιος ισχυριστεί ότι έχει πλέον εκπληρώσει όλους τους στόχους του, είναι γιατί απλώς οι στόχοι του αυτοί είναι χαμηλοί...»

Μελανό σημείο στην καριέρα του παραμένει η συνεργασία του με το καθεστώς των Ναζί, όταν άλλοι διακεκριμένοι συνάδελφοί του προτίμησαν την εξορία από τον συμβιβασμό (Μπρούνο Βάλτερ, Αρτούρο Τοσκανίνι και Έριχ Κλάιμπερ).

Μετά το τέλος του πολέμου έγιναν ανακρίσεις σχετικά με το ρόλο του στο ναζισμό, δεν βρέθηκε όμως τίποτα μεμπτό εις βάρος του.

Η καριέρα του φτάνει στο απόγειό της και ο περιζήτητος μαέστρος εμφανίζεται πλέον σε κάθε γωνιά του πλανήτη, αποτελώντας μέλος του διεθνούς τζετ – σετ, λατρεύοντας τα ακριβά αυτοκίνητα και τις γρήγορες μοτοσυκλέτες, ενώ πολλοί τον χαρακτήρισαν ως μαέστρο – σταρ.

Ακόμη και οι επικριτές του συμφωνούν ότι δεν ήταν ιδεολογικοί οι λόγοι, αλλά επαγγελματικοί. Ο Κάραγιαν δεν θα έβαζε ποτέ και τίποτα πιο πάνω από την καριέρα του. Πάντως, μεταπολεμικά πολλοί σημαντικοί μουσικοί, όπως οι Άϊζαακ Στερν, Άρθουρ Ρουμπινστάιν και Γιτζάκ Πέρλμαν, αρνήθηκαν να συνεργαστούν μαζί του.