28-5 1952 οι γυναίκες στην Ελλάδα αποκτούν το δικαίωμα ψήφου…Επιμέλεια κειμένου:Ρένα Τζωράκη

Σαν σήμερα 28-5 1952 οι γυναίκες στην Ελλάδα αποκτούν το  δικαίωμα ψήφου…

Μέχρι να φτάσουμε σε αυτό που εμείς σήμερα θεωρούμε δεδομένο, στο δικαίωμα του «εκλέγειν και του εκλέγεσθαι», δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε,ότι οι γυναίκες χρειάστηκαν δεκαετίες και  πάλεψαν πολύ για να το πετύχουν κι ήρθαν αντιμέτωπες με σχόλια του τύπου: «Αι γυναίκαι είναι πετεινόμυαλαι και ελαφραί. Δεν αξίζει τον κόπον να ασχοληθώμεν»!
Από το Μεσαίωνα ακόμα  κάποιοι θεολόγοι θρησκόληπτοι ,μισογύνες και οπισθοδρομικοί  έθεταν το ερώτημα αν η γυναίκα έχει ψυχή, αφού δεν πλάσθηκε κατ’ ευθείαν από τον Θεό αλλά από το πλευρό του Αδάμ, και μέχρι τα τέλη του 19ου αι. και τις αρχές του 20ου που μπήκε το ζήτημα της γυναικείας ψήφου, σαφώς έχουν αλλάξει πολλά πράγματα….
Ας κάνουμε λοιπόν μαζί  μια μικρή ιστορική διαδρομή, για να δούμε πώς οι γυναίκες κατάφεραν να φτάσουν στις κάλπες..

Στις 9 Μαρτίου 1887  πρωτοκυκλοφόρησε η «Εφημερίς των Κυριών» του «Συλλόγου Κυριών»,

 με εκδότρια τη Ρεθυμνιώτισσα Καλλιρρόη Παρέν Σιγανού 

και συντάκτριες μόνο γυναίκες. Το πρώτο φύλλο. που είχε σύνθημα «Ψήφος στη γυναίκα» και πούλησε 10.000 φύλλα στην αναλφάβητη Αθήνα των 65.000 κατοίκων, προκάλεσε έντονες  αντιδράσεις, που κυμαίνονταν από την ειρωνεία ως την απόλυτη ταπείνωση:  «Δυο επαγγέλματα αρμόζουν εις τας γυναίκας.

Εκείνα της νοικοκυράς και της εταίρας» (Εμ. Ροΐδης).“
Θα την συντρίψω διότι μαστροπεύει τας γυναίκας. Έχω και μάνα και αδελφήν άγαμον”, δήλωνε ο διευθυντής της εφημερίδας ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ, ενώ ο άλλος της ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ συμπλήρωνε:“Αι γυναίκες είναι πετεινόμυαλαι και ελαφραί. Δεν αξίζει τον κόπον να ασχοληθώμεν”.

Η εφημερίδα «Νέα Ημέρα», στις  20 Μαρτίου 1928) έγραψε:

«…Ορισμένα τινά Ελληνικά θήλεα ζητούν να δοθή ψήφος εις τας γυναίκας. Σχετικώς με το ίδιον τούτο θέμα διαπρεπέστατος επιστήμων είχεν άλλοτε αναπτύξει από του βήματος της Βουλής το επιστημονικώς πασίγνωστον, άλλως τε, γεγονός ότι παν θήλυ διατελεί εις ανισόρροπον και έξαλλον πνευματικήν κατάστασιν ωρισμένας ημέρας εκάστου μηνός… Νεώτεραι και ακριβέστεραι έρευναι καταδείκνυσιν ότι ου μόνον ωρισμένας ημέρας, αλλά δι’ όλου του μηνός τελούσιν άπαντα τα θήλεα εις πνευματικήν και συναισθηματικήν ανισορροπίαν, τινά δε μετρίαν, τα πλείστα δε σφοδροτάτην και ακατάσχετον, άτε και παντοιοτρόπως εκδηλουμένων και κλιμακουμένων συν τω χρόνω… Επειδή εν τούτοις αι ημέραι αύται, δεν συμπίπτουν ως προς όλα τα θήλεα, είναι αδύνατον να ευρεθή ημέρα πνευματικής ισορροπίας και ψυχικής γαλήνης όλων των θηλέων, ώστε την ευτυχή εκείνην ημέραν να ορίζονται αι εκάστοτε εκλογαί. Η γυναικεία συνεπώς ψήφος είναι πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον».

Όμως δεν είχαν όλοι οι άντρες του Λογοτεχνικού κόσμου της εποχής την ίδια γνώμη.
Ο μεγάλος μας μυθιστοριογράφος, δημοσιογράφος και συγγραφέας θεατρικών έργων Γρηγόριος Ξενόπουλος,δήλωσε δημόσια:\

"Η συντροφιά σου είναι πολύτιμη. Το ήθος σου , η τόλμη και η γραφή σου θαύμα. Εύγε σου Δέσποινα της φιλαλληλίας και της προόδου. Στηρίζω τους αγώνες σου, των γυναικών τους αγώνες με όλη μου τη δύναμη".

Και  ο μεγάλος μας ποιητής Κωστής Παλαμάς, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ιστορικός και κριτικός της λογοτεχνίας είχε αφιερώσει και ένα ποίημά του : 

"Χαίρε γυναίκα της Αθήνας, Μαρία, Ελένη, Εύα.
Να η ώρα σου. Τα ωραία σου φτερά δοκίμασε και ανέβα
και καθώς είσαι ανάλαφρη και πια δεν είσαι σκλάβα
προς τη μελλούμενη άγια γη πρωτύτερα εσύ τράβα
και ετοίμασε τη νέα ζωή, μιας νέας χαράς υφάντρα
και ύστερα αγκάλιασε, ύψωσε και φέρε εκεί τον άντρα".

Μπορεί βέβαια στη μνήμη του λαού να υπήρχαν ξεθωριασμένες έστω, ηρωικές μορφές γυναικών που πρωτοστάτησαν σε διάφορες φάσεις του Αγώνα για την Ανεξαρτησία, όπως η Μπουμπουλίνα, η Μαντώ Μαυρογένους, οι Σουλιώτισσες , όμως για πολιτικά δικαιώματα των γυναικών δεν έκαναν λόγο ούτε τα συντάγματα του Αγώνα ούτε ασφαλώς τα αναγνώρισαν τα επόμενα συντάγματα του 19ου Αιώνα.Με την αλλαγή του αιώνα πάντως και μετά τον πρώτο παγκόσμιο κάτι φαίνεται να αλλάζει.Στην Ευρώπη το γυναικείο κίνημα πατάει καλύτερα στα πόδια του και με την συνηθισμένη και εύλογη καθυστέρηση ρίχνει δειλά το σπόρο του και στο ελληνικό έδαφος.Έτσι το 1920 ιδρύεται ο "Σύνδεσµος Ελληνίδων υπέρ των Δικαιωµάτων της Γυναικός", ο οποίος µε ψήφισµά του µεταξύ των άλλων ζητά το δικαίωµα να εκλέγει και να εκλέγεται η γυναίκα στα αντιπροσωπευτικά σώµατα της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως και της Εθνικής Αντιπροσωπείας. Στις 24 Απριλίου 1923 η Αθηνά Γιαννιού δίνει διάλεξη στην αίθουσα του Ελληνικού Ωδείου µε θέµα Γυναίκα και Πολιτική.

Η  Κυβέρνηση του  Δημ. Γούναρη το 1921, επηρεασμένη από τη γενικευμένη  στον ευρωπαϊκό χώρο τάση για ψήφο στις γυναίκες, είχε υποσχεθεί να προωθήσει το θέμα και στην Ελλάδα.Όπως όμως συμβαίνει συνήθως στην πολιτική οι υποσχέσεις έμειναν υποσχέσεις και το αίτημα για δικαίωμα ψήφου αδικαίωτο. Ωστόσο η αρχή είχε γίνει. Κι έτσι το 1924 η  Κυβέρνηση Παπαναστασίου προτείνει με τροπολογία στην Εθνική συνέλευση το δικαίωμα ψήφου των γυναικών στις δημοτικές εκλογές, πρόταση όμως που δεν περνάει από την πλειοψηφία. Την επόμενη χρονιά ωστόσο, αποφασίζεται επιτέλους να αναγνωριστεί το δικαίωμα «του εκλέγειν» στις γυναίκες μετά από μία πενταετία και μόνο για τις δημοτικές εκλογές, με την προϋπόθεση ότι είναι άνω των 30 ετών και γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Αυτό το τελευταίο ήταν βέβαια  λίγο προβοκατόρικο αφού, τότε το 70% των γυναικών ήταν αγράμματες.Χαρακτηριστικές της εποχής οι τοποθετήσεις βουλευτών. Ο Στ. Γονατάς το δεχόταν μόνο «δια τας απροστατεύτους γυναίκας», δηλαδή χήρες, συζύγους μεταναστών και ορφανών, ενώ ο Α. Κούτρας καταψηφίζει την πρόταση γιατί «ίσως γεννηθούν διενέξεις μεταξύ των συζύγων».Μικρό βήμα μπροστά έγινε στις δημοτικές εκλογές του 1934, οπότε οι γυναίκες καλούνται να ψηφίσουν για πρώτη φορά, όχι βέβαια χωρίς αντιδράσεις, ακόμα κι από επώνυμες Ελληνίδες. Η Μαρίκα Κοτοπούλη αρνείται να ψηφίσει, λέγοντας μάλιστα πως ψήφο θέλουν μόνο όσες είναι άσχημες και όσες αποφεύγουν να κάνουν παιδιά! Η μικρή συμμετοχή πάντως ( από τις 14.000 εγγεγραμμένες ψήφισαν μόνο 240) θέτει σε αμφισβήτηση το νεοπαγές δικαίωμα και εγείρει θέμα αφαίρεσής του.

Κατά τη διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης  (1941-44) η συμμετοχή των γυναικών επηρέασε την Πολιτική  Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης  (ΠΕΕΑ) για να αναγνωρίσει τυπικά και νομικά την ισότητα γυναικών προς τους άνδρες. Στις εκλογές για το Εθνικό Συμβούλιο (23-4-1944, Κυβέρνηση του Βουνού) εκλέχτηκαν και γυναίκες ως εθνοσύμβουλοι: η Χρύσα Χατζηβασιλείου, η Μαρία Σβώλου, η Καίτη Νισυρίου-Ζεύγου, η Μάχη Μαυροειδή, η Φωτεινή Φιλιππίδη.

Οριστικά το θέμα λύθηκε μετά τον Εμφύλιο, με το Σύνταγμα του 1952, που αναγνώρισε πλήρη πολιτικα δικαιώματα στις γυναίκες χωρίς όμως τελικά να καταστεί δυνατή η συμμετοχή τους στις εκλογές της ίδιας χρονιάς, αφού δεν πρόλαβαν να ενημερωθούν  οι εκλογικοί κατάλογοι. Το 1953, σε επαναληπτική εκλογή στη Θεσσαλονίκη, εξελέγη η πρώτη γυναίκα βουλευτής. Ήταν η Ελένη Σκούρα του «Ελληνικού Συναγερμού»,

 που μαζί με τη Βιργινία Ζάννα του «Κόμματος των  Φιλελευθέρων», υπήρξαν οι δυο πρώτες γυναίκες υποψήφιες για το βουλευτικό αξίωμα.Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, χαιρετίζει την είσοδο της πρώτης στη βουλή με τα παρακάτω λόγια: "Με την είσοδο στο Ελληνικό Κοινοβούλιο της πρώτης γυναίκας βουλευτού ολοκληρώθηκε η Δηµοκρατία στην Ελλάδα. Μόνο τώρα δικαιούµεθα να ισχυρισθούµε µε απόλυτο τρόπο ότι η Ελλάδα είναι Δηµοκρατία που θεωρεί ισότιµους όλους τους Έλληνες ανεξάρτητα από το φύλο τους". Παράλληλα, το 1956, η  Λίνα Τσαλδάρη γινόταν η πρώτη γυναίκα υπουργός αναλαμβάνοντας  το υπουργείο  Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή. Όμως, από το  1952 ως το 1974,
µόνο οκτώ γυναίκες πέρασαν από την πολιτική ζωή της χώρας.  Εκτός από τις προαναφερθείσες οι

άλλες  έξι ήταν: Η Βασιλική Θανασέκου, η Μπενά Ελένη, η Σβώλου Μαρία, η Γιάννου Ασηµίνα, η Γυβτοδήµου Μαρία και η Ηρώ Λάµπρου .

Το γυναικείο κίνημα πέτυχε τη μεγαλύτερη νίκη του, όταν στο Σύνταγμα του 1975 καθιερώθηκε η αρχή της ισότητας των δυο φύλων,έστω κι αν το άρθρο 116 έδινε ως χρονικό περιθώριο για τη µεταρρύθµιση όλων των νόµων που περιέχουν ανισότητες  το 1982. Με την αναθεώρηση του Συντάγµατος, το 2001, και το Νόµο 2910/2001 θεσπίσθηκε η συµµετοχή των γυναικών στις δηµοτικές και νοµαρχιακές εκλογές σε ποσοστό τουλάχιστον 1/3 επί του συνόλου των υποψηφίων, τη στιγμή που µε το Νόµο 2839/2000 διασφαλίσθηκε η ισόρροπη συµµετοχή ανδρών και γυναικών στα συλλογικά όργανα του Δηµοσίου, Ν.Π.Δ.Δ. καθώς και Ο.Τ.Α. Ο αριθμός των γυναικών βουλευτών αυξήθηκε  σταδιακά και σημαντικά με την πάροδο των χρόνων κι έτσι στη Βουλή σήμερα  συμμετέχουν και  γυναίκες …