Τι να πρωτογράψει κανείς για τον Δημήτρη Νικολακάκο ή
Λιαντίνη,
που πήρε το όνομά του από το χωριό
καταγωγής του, τον σύγχρονο φιλόσοφο του 20ου αιώνα, τον γνήσιο Έλληνα, που με την τελευταία του
επιστολή στην Διοτίμα την κόρη του, φαίνεται
ολοκάθαρα, πως τον θάνατό του τον σχεδίαζε χρόνια . Η αυτοχειρία του ήταν μια ηρωική πράξη προσφοράς να ανοίξει το δρόμο για την αληθινή Γνώση, σε
μια ύστατη προσπάθεια να αφυπνίσει το
πλήθος, την μάζα των προβάτων -που
τρέμουν το θάνατο-,πως όλη μας η ζωή
είναι μια μελέτη Θανάτου, όπως τόνισε και ο Πλάτωνας...
Αν και δεν συμφωνώ με την αυτοκτονία του, γιατί διακατεχόταν από την ιερή νόσο των φιλοσόφων την Απαισιοδοξία, πέθανε περήφανος - εξαγνισμένος- Ισχυρός και ολομόναχος...
Ας δούμε
χαρακτηριστικές φράσεις από τις ομιλίες
και τα έργα του:
Η φιλοσοφία είναι απλό πράγμα. Ο καθένας μας
φιλοσοφεί. Φιλοσοφία σημαίνει ότι σκέπτομαι, στοχάζομαι, και προσπαθώ να βρω
τον καλύτερο τρόπο, ένα γεωδαιτημένο που έχει πολλές συμβολές και συνιστώσες,
για να ζήσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη ζωή μου. Αυτά τα είκοσι, τριάντα, πενήντα, εβδομήντα χρόνια
που μου οριστήκαν να ζήσω. Αυτό θα πει απλά φιλοσοφία. Και ξέρουμε πολλούς
απλοϊκούς ανθρώπους που δεν έχουν και τίτλους και περγαμηνές, οι οποίοι
φιλοσοφούν και ζουν μια πολύ ωραία ζωή. Λοιπόν. Σ’ αυτήν την οπτική, λέει ο
Πλάτων, «Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου».
Αλλά… Με μια διαφορά. Όταν λέει μελέτη θανάτου, εννοεί τη σχέση του καθένα μας με το δικό του θάνατο. Όχι πέθανε ο φίλος μου, πέθανε ο πατέρας μου, πέθανε ο συγγενής μου. Πηγαίνω στο νεκροταφείο, στην κηδεία, είμαι κατηφής κτλ. Όοχι αυτό. Εκεί, να ξέρετε, τις περισσότερες φορές, που πηγαίνουμε και μπορεί να πονάμε και να λυπόμαστε κτλ κατά βάθος χαιρόμαστε, λέει ο Φρόυντ με την βαθυ – ψυχολογία… διότι χωρίς να το ξέρουμε λέμε «Αυτός πέθανε, εγώ ζω!» Υποσυνείδητα και σκοτεινά. Μπορεί να μη δείχνουμε… Φεύγουμε με αισθήματα δηλαδή κατάφασης. Όχι αυτό.
Φιλοσοφία είναι μελέτη θανάτου κατά την έννοια ότι στοχάζομαι απάνω στο δικό μου θάνατο. Απάνω στο γεγονός ότι μια μέρα θα πεθάνω. Γιατί; Στη συνέχεια θα μας πει ο Πλάτων ότι, ακριβώς μετά τον ορισμό που δίνει, λέει:
«Οι ορθώς φιλοσοφούντες αποθνήσκειν μελετώσι.»
Όσοι φιλοσοφούν σωστά δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να μελετούν πώς θα πεθάνουν.
«Και το τεθνάναι αυτοίς ήκιστα φοβερόν.»
Αυτό μας ενδιαφέρει. Και όταν θα ‘ρθει η ώρα να πεθάνουν, λέει, δε φοβούνται το θάνατο, γιατί ήταν σωστή η πορεία τους και η σχέση τους, η πορεία τους σε όλη τους τη ζωή και η σχέση τους με το φαινόμενο του θανάτου.
Στη νεώτερη εποχή αυτό το πράγμα το έχουν πει πολλοί αλλά είναι η κλασική διατύπωση του Πλάτωνα που σας λέω. Ο Καμύ, ένας στοχαστής του αιώνα μας, πέθανε μεσόκοπος σε τροχαίο το 19… στη δεκαετία του πενήντα και βραβείο Νόμπελ, Γάλλος, αρχίζει ένα από τα σπουδαιότερα δοκίμιά του, το μύθο του Σισύφου, θα τον έχετε ακούσει, με μία φράση η οποία είναι τρομακτική. Στην πραγματικότητα, λέει, ένα μόνο φιλοσοφικό πρόβλημα υπάρχει:
«Η αυτοκτονία.»
Εδώ αυτός μας φέρνει τον ευρωπαϊκό μηδενισμό. Δεν το λέει τόσο… με τόση καθαρότητα και με τόση ηρεμία και με τόση στοχαστικότητα, όπως οι έλληνες, ο Πλάτων.
Ο Φρόιντ όμως ξαναγυρίζει και επαναλαμβάνει το 1930. Ο μέγας αυτός Φρόιντ, ο Σιγιμούνδος, αυτός ο ερημίτης της Βιέννης, επαναλαμβάνει με το δικό του τρόπο, ψυχίατρος ήτανε, τον ίδιο ορισμό του Πλάτωνα αλλά μέσα από το λαμπορατόριο που τον βγάζει. Κοιτάξτε τι λέει.
Έρχεται ένα περίφημο μότο από τη λατινική ιστορία θα πω. Οι Λατίνοι μας έχουν δώσει φοβερές προτάσεις γιατί ήταν πρακτικοί άνθρωποι, γι’ αυτό και κυβερνήσαν, ξέρετε, χίλια χρόνια τον κόσμο. Αυτοί ήταν πλανητάρχες. Είχαν κοντά σε άλλες προτάσεις την περίφημη εκείνη που την ξέρουμε ιδιαίτερα στο στρατό:
«Si vis pacem para bellum»
Αν θέλεις να έχεις ειρήνη, να ετοιμάζεσαι για πόλεμο. Κι αυτό βέβαια είναι ο νόμος που έχει κυριαρχήσει μέσα στην ιστορία. Είτε συγκαλυμμένα είτε ασυγκάλυπτα, είτε φανερά είτε κρυφά, αυτό γίνεται και εκείνοι οι λαοί που έχουν αυτή την τακτική, είναι εκείνοι που σταθήκανε. Οι άλλοι καταποντιστήκανε. Να ‘σαι έτοιμος για πόλεμο, αν θέλεις να ‘χεις την ειρήνη.
Αυτό το μότο ο Φρόιντ, στην αλληλογραφία του, νομίζω, με τον Αϊνστάιν, επάνω σε ζητήματα ειρήνης και πολέμου, γέροντας πια, εβδομήντα τόσο χρονών, το άλλαξε. Και του ‘δωσε την ακόλουθη διατύπωση:
«Si vis vitam para mortem.»
Σημαίνει αυτό στα Λατινικά: Αν θέλεις ζωή, να ‘τοιμάζεσαι για θάνατο.
Δηλαδή. Θέλεις να ζήσεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο; Την πιο άρτια, την πιο χαρούμενη θα πούμε, ζωή; Την πιο έντιμη, την πιο ευτυχισμένη, γιατί θα πεθάνεις μια μέρα και θα τη χάσεις, να ‘τοιμάζεσαι, να ‘σαι έτοιμος κάθε στιγμή για θάνατο. Να προβληματίζεσαι, να αντλείς δηλαδή το νόημα, από την προβληματική σου με το θάνατο. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί, υψώνεται, δηλαδή, στο υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα του στοχασμού, το πρόβλημα του θανάτου. Είναι πολύ απλό κι αυτό το ξέρουμε, απλώς θα σας το υπενθυμίσω.
Η ζωή μας, η ζωή του καθενός, είναι μία ανοιχτή δυνατότητα. Όλα μπορούν να μας συμβούν. Να βγω έξω και να με σκοτώσει, να με κομματιάσει ένα αυτοκίνητο. Να σε φωνάξουν και να σου πουν «Καίγεται το σπίτι σου αυτή τη στιγμή.» Να παντρευτώ, να μην παντρευτώ, να γεννήσω παιδιά, να σπουδάσω, να μη σπουδάσω, να κάνω … να κερδίσω το λόττο. Να πάω να κάνω διακοπές στο Ακαπούλκο και στην Καζαμπλάνκα. Όλα μπορούν να μας συμβούν. Και να μη μας συμβούν. Η ζωή μας είναι μία δυνατότητα. Είναι ένα πλαίσιο δηλαδή, ένας στίβος από πιθανότητες. Ένα είναι βέβαιο. Αυτό δεν είναι πιθανό. Ούτε δυνατό. Είναι ασφαλές. Είναι απόλυτο. Εδώ θα σιωπήσει κάθε σχετικιστική φυσική. Ποιο; Το γεγονός ότι μια μέρα θα πεθάνω. Κι εγώ, κι εσύ, κι εσύ και όλοι μας. Από δω αντλεί το λόγο αυτός ο ορισμός που δίνει ο Πλάτων και λέει «Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου.»
Τι θα πει θα πεθάνω; Θα σας το δώσω με μια ωραία λέξη, εκεί που έχει χαθεί το νόημα από τη γλώσσα μας, αυτή την πλούσια, την ασύγκριτη γλώσσα, την ελληνική, να δείτε πώς το είχαν μέσα στην ίδια τη γλώσσα τους συμπεριλάβει αυτό το νόημα του θανάτου οι έλληνες. Η λέξη ΤΕΛΟΣ. Μου επιτρέπετε να τη γράψω στον πίνακα.
Αλλά… Με μια διαφορά. Όταν λέει μελέτη θανάτου, εννοεί τη σχέση του καθένα μας με το δικό του θάνατο. Όχι πέθανε ο φίλος μου, πέθανε ο πατέρας μου, πέθανε ο συγγενής μου. Πηγαίνω στο νεκροταφείο, στην κηδεία, είμαι κατηφής κτλ. Όοχι αυτό. Εκεί, να ξέρετε, τις περισσότερες φορές, που πηγαίνουμε και μπορεί να πονάμε και να λυπόμαστε κτλ κατά βάθος χαιρόμαστε, λέει ο Φρόυντ με την βαθυ – ψυχολογία… διότι χωρίς να το ξέρουμε λέμε «Αυτός πέθανε, εγώ ζω!» Υποσυνείδητα και σκοτεινά. Μπορεί να μη δείχνουμε… Φεύγουμε με αισθήματα δηλαδή κατάφασης. Όχι αυτό.
Φιλοσοφία είναι μελέτη θανάτου κατά την έννοια ότι στοχάζομαι απάνω στο δικό μου θάνατο. Απάνω στο γεγονός ότι μια μέρα θα πεθάνω. Γιατί; Στη συνέχεια θα μας πει ο Πλάτων ότι, ακριβώς μετά τον ορισμό που δίνει, λέει:
«Οι ορθώς φιλοσοφούντες αποθνήσκειν μελετώσι.»
Όσοι φιλοσοφούν σωστά δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να μελετούν πώς θα πεθάνουν.
«Και το τεθνάναι αυτοίς ήκιστα φοβερόν.»
Αυτό μας ενδιαφέρει. Και όταν θα ‘ρθει η ώρα να πεθάνουν, λέει, δε φοβούνται το θάνατο, γιατί ήταν σωστή η πορεία τους και η σχέση τους, η πορεία τους σε όλη τους τη ζωή και η σχέση τους με το φαινόμενο του θανάτου.
Στη νεώτερη εποχή αυτό το πράγμα το έχουν πει πολλοί αλλά είναι η κλασική διατύπωση του Πλάτωνα που σας λέω. Ο Καμύ, ένας στοχαστής του αιώνα μας, πέθανε μεσόκοπος σε τροχαίο το 19… στη δεκαετία του πενήντα και βραβείο Νόμπελ, Γάλλος, αρχίζει ένα από τα σπουδαιότερα δοκίμιά του, το μύθο του Σισύφου, θα τον έχετε ακούσει, με μία φράση η οποία είναι τρομακτική. Στην πραγματικότητα, λέει, ένα μόνο φιλοσοφικό πρόβλημα υπάρχει:
«Η αυτοκτονία.»
Εδώ αυτός μας φέρνει τον ευρωπαϊκό μηδενισμό. Δεν το λέει τόσο… με τόση καθαρότητα και με τόση ηρεμία και με τόση στοχαστικότητα, όπως οι έλληνες, ο Πλάτων.
Ο Φρόιντ όμως ξαναγυρίζει και επαναλαμβάνει το 1930. Ο μέγας αυτός Φρόιντ, ο Σιγιμούνδος, αυτός ο ερημίτης της Βιέννης, επαναλαμβάνει με το δικό του τρόπο, ψυχίατρος ήτανε, τον ίδιο ορισμό του Πλάτωνα αλλά μέσα από το λαμπορατόριο που τον βγάζει. Κοιτάξτε τι λέει.
Έρχεται ένα περίφημο μότο από τη λατινική ιστορία θα πω. Οι Λατίνοι μας έχουν δώσει φοβερές προτάσεις γιατί ήταν πρακτικοί άνθρωποι, γι’ αυτό και κυβερνήσαν, ξέρετε, χίλια χρόνια τον κόσμο. Αυτοί ήταν πλανητάρχες. Είχαν κοντά σε άλλες προτάσεις την περίφημη εκείνη που την ξέρουμε ιδιαίτερα στο στρατό:
«Si vis pacem para bellum»
Αν θέλεις να έχεις ειρήνη, να ετοιμάζεσαι για πόλεμο. Κι αυτό βέβαια είναι ο νόμος που έχει κυριαρχήσει μέσα στην ιστορία. Είτε συγκαλυμμένα είτε ασυγκάλυπτα, είτε φανερά είτε κρυφά, αυτό γίνεται και εκείνοι οι λαοί που έχουν αυτή την τακτική, είναι εκείνοι που σταθήκανε. Οι άλλοι καταποντιστήκανε. Να ‘σαι έτοιμος για πόλεμο, αν θέλεις να ‘χεις την ειρήνη.
Αυτό το μότο ο Φρόιντ, στην αλληλογραφία του, νομίζω, με τον Αϊνστάιν, επάνω σε ζητήματα ειρήνης και πολέμου, γέροντας πια, εβδομήντα τόσο χρονών, το άλλαξε. Και του ‘δωσε την ακόλουθη διατύπωση:
«Si vis vitam para mortem.»
Σημαίνει αυτό στα Λατινικά: Αν θέλεις ζωή, να ‘τοιμάζεσαι για θάνατο.
Δηλαδή. Θέλεις να ζήσεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο; Την πιο άρτια, την πιο χαρούμενη θα πούμε, ζωή; Την πιο έντιμη, την πιο ευτυχισμένη, γιατί θα πεθάνεις μια μέρα και θα τη χάσεις, να ‘τοιμάζεσαι, να ‘σαι έτοιμος κάθε στιγμή για θάνατο. Να προβληματίζεσαι, να αντλείς δηλαδή το νόημα, από την προβληματική σου με το θάνατο. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί, υψώνεται, δηλαδή, στο υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα του στοχασμού, το πρόβλημα του θανάτου. Είναι πολύ απλό κι αυτό το ξέρουμε, απλώς θα σας το υπενθυμίσω.
Η ζωή μας, η ζωή του καθενός, είναι μία ανοιχτή δυνατότητα. Όλα μπορούν να μας συμβούν. Να βγω έξω και να με σκοτώσει, να με κομματιάσει ένα αυτοκίνητο. Να σε φωνάξουν και να σου πουν «Καίγεται το σπίτι σου αυτή τη στιγμή.» Να παντρευτώ, να μην παντρευτώ, να γεννήσω παιδιά, να σπουδάσω, να μη σπουδάσω, να κάνω … να κερδίσω το λόττο. Να πάω να κάνω διακοπές στο Ακαπούλκο και στην Καζαμπλάνκα. Όλα μπορούν να μας συμβούν. Και να μη μας συμβούν. Η ζωή μας είναι μία δυνατότητα. Είναι ένα πλαίσιο δηλαδή, ένας στίβος από πιθανότητες. Ένα είναι βέβαιο. Αυτό δεν είναι πιθανό. Ούτε δυνατό. Είναι ασφαλές. Είναι απόλυτο. Εδώ θα σιωπήσει κάθε σχετικιστική φυσική. Ποιο; Το γεγονός ότι μια μέρα θα πεθάνω. Κι εγώ, κι εσύ, κι εσύ και όλοι μας. Από δω αντλεί το λόγο αυτός ο ορισμός που δίνει ο Πλάτων και λέει «Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου.»
Τι θα πει θα πεθάνω; Θα σας το δώσω με μια ωραία λέξη, εκεί που έχει χαθεί το νόημα από τη γλώσσα μας, αυτή την πλούσια, την ασύγκριτη γλώσσα, την ελληνική, να δείτε πώς το είχαν μέσα στην ίδια τη γλώσσα τους συμπεριλάβει αυτό το νόημα του θανάτου οι έλληνες. Η λέξη ΤΕΛΟΣ. Μου επιτρέπετε να τη γράψω στον πίνακα.
Τέλος
Τέλος σημαίνει δύο πράγματα στην ελληνική γλώσσα. Το ένα είναι αυτό που λέμε κι εμείς που έχει φτάσει μέχρι σε μας. Τέλος, τέρμα. Παύλα. Τέλος σημαίνει το σκοπό. Κι εμείς που ‘χαμε μάθει τα παλιά γράμματα, μαθαίναμε στο συντακτικό «τελικές προτάσεις» και «τελικοί σύνδεσμοι». Τελικοί σύνδεσμοι να, όπως, ως. Τελικές προτάσεις, οι προτάσεις του σκοπού. Κάνω κάτι για να. Μελετάω για να πετύχω στις εξετάσεις. Εργάζομαι για να προοδεύσω. Προσέχω την υγεία μου για να μην αρρωστήσω. Το αποτέλεσμα.
Αυτές οι δύο διαφορετικές σημασίες συναντιούνται με τον εξής περίεργο και θαυμαστό τρόπο για τους έλληνες. Όλα όσα κάνουμε στη ζωή μας, όλη μας η ζωή σαν μία πορεία, σαν μία δυναμική, σαν μία δυνατότητα, σαν μία σάρκωση, σαν μία πραγμάτωση, αποβλέπουν στο τέλος. Στο θάνατό μας.
Ο θάνατός μας, το τέλος, θάνατος. είναι και ο σκοπός της ζωής μας. Όλα δηλαδή ό,τι κάνουμε είναι μία ανοιχτή δυνατότητα που θα προσδιοριστεί, θα αξιολογηθεί, θα δικαιωθεί, θα αποκατασταθεί από τη στιγμή του θανάτου μου, το πώς θα πεθάνω.
Τίποτα δεν μπορούμε να πούμε για τη ζωή μας εάν δε δούμε το τέλος μας. Και σας θυμίζω μια ωραία ιστορία απάνω σ’ αυτό, πάντα από την κλασική Ελλάδα, οι έλληνες τα ‘χουν πει όλα. Σε σπερματικούς λόγους. Τίποτα δεν είπε ο ευρωπαϊκός πολιτισμός. Απλώς αναπτύξανε αυτά που σαν σπερματικούς λόγους είπαν οι έλληνες.
Σας θυμίζω την ωραία εκείνη ιστορία που μας γράφει στο βιβλίο των ιστοριών του ο Ηρόδοτος. Η περίφημη εκείνη συνέντευξη τύπου. Press room λέμε σήμερα… Που έδωσε ένας μεγάλος έλληνας, και πόσο μεγάλος! Ο Σόλων ο Αθηναίος.
Αποσπάσματα
από τα βιβλία του:
Από την Γκέμμα
Έλληνες θα ειπεί το πρωί να γελάς σαν παιδί. Το
μεσημέρι να κουβεντιάζεις φρόνιμα. Και το δείλι να δακρύζεις περήφανα.
**
Έλληνες θα ειπεί δύο και δύο τέσσερα στη γη. Όχι δύο
και δύο είκοσι δύο στον ουρανό.
Έλληνες θα ειπεί να προσκυνάς τακτικά στους Δελφούς το γνώθι σαυτόν. Όχι να κάνεις την εξομολόγηση στους αγράμματους πνευματικούς και στους μαύρους ψυχοσώστες.
Έλληνες θα ειπεί να σταθείς μπροστά στη στήλη του Κεραμεικού και να διαβάσεις το επιτύμβιο:
στάθι καί
οίκτιρον.
Σταμάτα, και δάκρυσε, γιατί δε ζω πιά. Κι όχι να
σκαλίζεις πάνω σε σταυρούς κορακίστικα λόγια και νοήματα: προσδοκώ ανάσταση
νεκρών.
Έλληνες θα ειπεί το πρωί να γελάς σαν παιδί. Το μεσημέρι να κουβεντιάζεις φρόνιμα. Και το δείλι να δακρύζεις περήφανα. Κι όχι το πρωί να κάνεις μετάνοιες στα τούβλα. Το μεσημέρι να γίνεσαι φοροφυγάς στο κράτος και επίτροπος στην ενορία σου. Και το βράδυ να κρύβεσαι στην κώχη του φόβου σου, και να ολολύζεις σα βερέμης.
Έλληνες θα ειπεί το πρωί να γελάς σαν παιδί. Το μεσημέρι να κουβεντιάζεις φρόνιμα. Και το δείλι να δακρύζεις περήφανα. Κι όχι το πρωί να κάνεις μετάνοιες στα τούβλα. Το μεσημέρι να γίνεσαι φοροφυγάς στο κράτος και επίτροπος στην ενορία σου. Και το βράδυ να κρύβεσαι στην κώχη του φόβου σου, και να ολολύζεις σα βερέμης.
Ακόμη και ο Ελύτης, καθώς εγέρασε, τό `ριξε στους αγγέλους και στα σουδάρια. Τι απογοήτεψη...
Έλληνες θα ειπεί όσο ζεις, να δοξάζεις με τους γείτονες τον ήλιο και τον άνθρωπο. Και να παλεύεις με τους συντρόφους τη γη και τη θάλασσα. Και σαν πεθάνεις, να μαζεύουνται οι φίλοι γύρω από τη μνήμη σου, να πίνουνε παλιό κρασί, και να σε τραγουδάνε:
Τρεις αντρειωμένοι εβούλλησαν να βγούν από τον Άδη/Ένας τον Μάη θέλει να βγει κι άλλος τον Αλωνάρη/Κι ο Δήμος τ’ αγια-Δημητριού ν’ ανοίξει γιοματάρι./
Μια λυγερή τους άκουσε, γυρεύει να την πάρουν./Κόρη, βροντούν τ’ ασήμια σου, το φελλοκάλιγό σου,/Και το χρυσά γιορντάνια σου, θα μας ακούσει ο Χάρος
**
Οι εβραίοι εκαλλιέργησαν τη γη της πίστης. Οι έλληνες
εκαλλιέργησαν τη γη της γνώσης.Όποιος πιστεύει στο θεό, έχει μέσα του ένα νεκρό
θεό. Όποιος δεν πιστεύει στο θεό, έχει μέσα του ένα νεκρό άνθρωπο.Έρωτας είναι
η τέχνη του να φεύγεις έτσι, που η σφαγή που θα νιώθεις να είναι πολύ πιο
σφαγερή από τη σφαγή που νιώθει ο σύντροφος που αφήνεις.Πάντα όταν φεύγει η
γυναίκα, θα φταίει ο άντρας. Να το γράψετε να μείνει στον αστικό κώδικα.
**
Ο έρωτας και ο θάνατος είναι δύο πανεπίσκοποι νόμοι ανάμεσα στους οποίους ξεδιπλώνεται η διαλεκτική του σύμπαντος.Θα πεθάνω, Θάνατε, όχι όταν θελήσεις εσύ, αλλά όταν εγώ θα θελήσω. Σε τούτη την έσχατη ολική πράξη, δεν θα γίνει το δικό σου, αλλά το δικό μου.Γιατί η διαφορά η τρομερή εστάθηκε ότι οι ποιητές, που μοιάζαν την αλήθεια, είπανε ψέματα. Εγώ όμως, που μοιάζει με τα ψέματα, έζησα την αλήθεια.
Ο έρωτας και ο θάνατος είναι δύο πανεπίσκοποι νόμοι ανάμεσα στους οποίους ξεδιπλώνεται η διαλεκτική του σύμπαντος.Θα πεθάνω, Θάνατε, όχι όταν θελήσεις εσύ, αλλά όταν εγώ θα θελήσω. Σε τούτη την έσχατη ολική πράξη, δεν θα γίνει το δικό σου, αλλά το δικό μου.Γιατί η διαφορά η τρομερή εστάθηκε ότι οι ποιητές, που μοιάζαν την αλήθεια, είπανε ψέματα. Εγώ όμως, που μοιάζει με τα ψέματα, έζησα την αλήθεια.
Τα Ελληνικά
Αν έλειπαν οι δάσκαλοι, η γη μας θα΄ ταν τυφλή. Και το σύμπαν ανυπόστατο.Ο πρώτος στόχος του μαθήματος είναι η γνώση της πάτριας γλώσσας που τρέφει τον τρόφιμο μαζί με το γάλα της μητρός του.
…οι έλληνες δε γράψανε, οι έλληνες ζήσανε.
Για τους Έλληνες αγάπη είναι η υποταγή στη φυσική και ηθική τάξη.
Ο περήφανος και ο τίμιος άνθρωπος θα ζητήσει την εσχατιά της αλήθειας, παρότι υποψιάζεται ότι το φως της θα τυφλώσει τη χωματένια του όραση.
Παράδειγμα να το δείχνουμε στα παιδιά μας είναι η δημοκρατία του Σόλωνα.
Πολυχρόνιον (Στοά και Ρώμη)
Το Συμπόσιο του Πλάτωνα είναι ο ωραιότερος τίτλος ελληνικού βιβλίου… βάλτε το δίπλα στο Σατυρικό του Πετρώνιου.
Το πνεύμα
επλήρωσε το κατόρθωμα του Αριστοτέλη με το θάνατο της κλασικής φιλοσοφίας.
Η Στοά ξεκίνησε από την ελληνική Αγορά και τράβηξε κατά την ιουδαϊκή Συναγωγή.
Με τον Επίκουρο δόθηκε η ευκαιρία στην ανθρωπότητα να προστατέψει τον άνθρωπο και το μέλλον του από έναν ατλαντικό άχρηστα πράγματα…
Homo Educandus (Φιλοσοφία της Αγωγής)
Ο προσωκρατικός αιώνας είναι η αψηλότερη στιγμή της ανθρώπινης συνείδησης.
Απέναντι στη στάση του Νίτσε, την αυθεντική δηλαδή ερμηνεία του στοχασμού των Προσωκρατικών, ο σύγχρονος άνθρωπος έχει υιοθετήσει τη στάση του δειλού κυνηγού με τα ναρκοβόλα
… οι εκδοχές είναι δύο: η το λιοντάρι θα ψοφήσει οπότε θα ψοφήσουμε κι εμείς, ή θα σπάσει το κλουβί οπότε θα γιομίσει ο κόσμος με όσα κόκκαλα δεν εχώρεσε ή περιγραφή του Ιεζεκιήλ:
Χάσμα Σεισμού (Ο φιλοσοφικός Σολωμός)
Ο Μπάυρον έγραψε μια κίβδηλη ποίηση, που αναφερόταν σ’ένα κίβδηλο κόσμο. Αν η ποίησή του εφάνηκε αληθινή και συγκίνησε, είναι γιατί είχε συνέπεια προς τον κόσμο που απευθυνόταν.
Ο Σολωμός αγωνίστηκε να γράψει γνήσια ποίηση μέσα σ’έναν κόσμο, που το προορατικό του αισθητήριο τον ειδοποίησε ότι είναι κίβδηλος
Ο Σολωμός ήταν ο προσωκρατικός που έζησε σε μια εποχή αλεξανδρινή. Με το βάρος της σοφίας του Παρμενίδη και με το σύννεφο της μελαγχολίας του Ηράκλειτου τραβήχτηκε από τους ανθρώπους και μανταλώθηκε στη μοναξιά του.
Ο Νηφομανής (Η ποιητική του Σεφέρη)
Η Έρημη Χώρα του Έλιοτ είναι το τυπικό δείγμα της κατοικίας του σύγχρονου ανθρώπου στο νεκρό κόσμο που περιγράφει ο Νίτσε.
Ο Σεφέρης υπήρξε μια από τις εκλεκτές και σπάνιες περιπτώσεις νεοέλληνα που έφερνε μέσα του γνήσιο τον αρχαίο έλληνα. Ήταν ένας νεοαρχαίος.
Ονόμασα το Σεφέρη νηφομανή, γιατί ήθελα να δηλώσω, πως κρούστηκε η ποιητική του πράξη από την αδερφική σύμπληξη των Μαινάδων και των Μουσών.
Έξυπνον Ενύπνιον (Οι Ελεγείες του Duino του Rilke)
Η έκφραση «δακρυόεν γελάν» ορίζει το οντολογικό ισοδύναμο της αντιθετικής σύνθεσης, που τελεσιουργεί την οντική δομή.
Οι ελεγείες του Duino είναι το έργο της ερωτικής
νομοθεσίας και της νομοθεσίας του θανάτου.
Τον ποιητή συνέχει η σταθερή πεποίθηση οτι τα ερωτικά έργα της γυναίκας αντιπροσωπεύουν την ανώτερη επίδοση του ανθρώπου και οτι ουδέποτε θα μπορέσουμε να τα υμνήσουμε άξια.
Ιδέ ο άνθρωπος (Πώς κανείς γίνεται εκείνο που είναι)
… ερωτική αγνότητα σημαίνει το φραγμό του δρόμου στη χύδην, στη χυδαία εκτόνωση. Στο «εξέχεεν επί την γην του μην δούναι σπέρμα» η ανθρωπότητα κληρονόμησε το παλλάδιο του Αυνάν.
Τα γραφτά του Nietzsche μιλούν για έναν εξαιρετικά ευαίσθητον άντρα (λάτρη των προσωκρατικών). Για έναν από εκείνους που μπορούν ν’ ακούσουν, πώς ο ρόχθος του νερού στρογγυλεύει τα λιθάρια.
Ο Nietzsche δεν είναι ούτε ο νομοθέτης, ούτε ο φιλόσοφος, ούτε ο ποιητής. Είναι ο μέγας (σύγχρονος) Ερωτικός.
Πηγές: Βικιπαίδεια, Γκέμμα ,liantinis.org,ellinikoarxeio.com
«Το τελευταίο
γράμμα του Δημ Λιαντίνη στην κόρη του
Διοτίμα»
Διοτίμα μου,
Φεύγω αυτοθέλητα. Αφανίζομαι όρθιος, στιβαρός και περήφανος. Ετοίμασα τούτη την ώρα βήμα- βήμα ολόκληρη τη ζωή μου, που υπήρξε πολλά πράγματα, αλλά πάνω από όλα εστάθηκε μια προσεκτική μελέτη θανάτου. Τώρα που ανοίγω τα χέρια μου και μέσα τους συντρίβω τον κόσμο, είμαι κατάφορτος με αισθήματα επιδοκιμασίας και κατάφασης.
Πεθαίνω υγιής στο σώμα και στο μυαλό, όσο καθαρό είναι το νωπό χιόνι στα όρη και το επεξεργασμένο γαλάζιο διαμάντι.
Να ζήσεις απλά, σεμνόπρεπα, και τίμια, όπως σε δίδαξα. Να θυμάσαι ότι έρχουνται χαλεποί καιροί για τις νέες γενεές. Και είναι άδικο και μεγάλο παράξενο να χαρίζεται τέτοιο το δώρο της ζωής στους ανθρώπους, και οι πλείστοι να ζούνε μέσα στη ζάλη αυτού του αστείου παραλογισμού.
Η τελευταία μου πράξη έχει το νόημα της διαμαρτύρησης για το κακό που ετοιμάζουμε εμείς οι ενήλικοι στις αθώες νέες γενεές που έρχουνται. Ζούμε τη ζωή μας τρώγοντας τις σάρκες τους. Ένα κακό αβυσσαλέο στη φρίκη του. Η λύπη μου γι' αυτό το έγκλημα με σκοτώνει.
Να φροντίσεις να κλείσεις με τα χέρια σου τα μάτια της γιαγιάς Πολυτίμης, όταν πεθάνει. Αγάπησα πολλούς ανθρώπους. Αλλά περισσότερο τρεις. Το φίλο μου Αντώνη Δανασσή, τον αδερφοποιτό μου Δημήτρη Τρομπουκη, και τον Παναγιώταρο το συγγενή μου, γιο και πατέρα του Ηρακλή.
Κάποια στοιχεία από το αρχείο μου το κρατά ως ιδιοκτησία ο Ηλίας Αναγνώστου.
Να αγαπάς τη μανούλα ως την τελευταία της ώρα. Υπήρξε ένας υπέροχος άνθρωπος για μένα, για σένα, και για τους άλλους. Όμως γεννήθηκε με μοίρα. Γιατί της ορίστηκε το σπάνιο, να λάβει σύντροφο στη ζωή της όχι απλά έναν άντρα, αλλά τον ποταμό και τον άνεμο. Το γράμμα του αποχαιρετισμού που της έγραψα το παίρνω μαζί μου.
Σας αφήνω εσένα, τη μανούλα και το Διγενή*, το σπίτι μου δηλαδή, που του στάθηκα στύλος και στέμμα, Γκέμμα πες, σε υψηλούς βαθμούς ποιότητας και τάξης. Στην μεγαλύτερη δυνατή αρνητική εντροπία. Να σώζετε αυτή τη σωφροσύνη και αυτή την τιμή. Θα δοκιμάσω να πορευτώ τον ακριβό θάνατο του Οιδίποδα. Αν όμως δεν αντέξω να υψωθώ στην ανδρεία που αξιώνει αυτός ο τρόπος, και ευρεθεί ο νεκρός μου σε τόπο όχι ασφαλή, να φροντίσεις με τη μανούλα και το Διγενή*, να τον κάψετε σε ένα αποτεφρωτήριο της Ευρώπης
Φεύγω αυτοθέλητα. Αφανίζομαι όρθιος, στιβαρός και περήφανος. Ετοίμασα τούτη την ώρα βήμα- βήμα ολόκληρη τη ζωή μου, που υπήρξε πολλά πράγματα, αλλά πάνω από όλα εστάθηκε μια προσεκτική μελέτη θανάτου. Τώρα που ανοίγω τα χέρια μου και μέσα τους συντρίβω τον κόσμο, είμαι κατάφορτος με αισθήματα επιδοκιμασίας και κατάφασης.
Πεθαίνω υγιής στο σώμα και στο μυαλό, όσο καθαρό είναι το νωπό χιόνι στα όρη και το επεξεργασμένο γαλάζιο διαμάντι.
Να ζήσεις απλά, σεμνόπρεπα, και τίμια, όπως σε δίδαξα. Να θυμάσαι ότι έρχουνται χαλεποί καιροί για τις νέες γενεές. Και είναι άδικο και μεγάλο παράξενο να χαρίζεται τέτοιο το δώρο της ζωής στους ανθρώπους, και οι πλείστοι να ζούνε μέσα στη ζάλη αυτού του αστείου παραλογισμού.
Η τελευταία μου πράξη έχει το νόημα της διαμαρτύρησης για το κακό που ετοιμάζουμε εμείς οι ενήλικοι στις αθώες νέες γενεές που έρχουνται. Ζούμε τη ζωή μας τρώγοντας τις σάρκες τους. Ένα κακό αβυσσαλέο στη φρίκη του. Η λύπη μου γι' αυτό το έγκλημα με σκοτώνει.
Να φροντίσεις να κλείσεις με τα χέρια σου τα μάτια της γιαγιάς Πολυτίμης, όταν πεθάνει. Αγάπησα πολλούς ανθρώπους. Αλλά περισσότερο τρεις. Το φίλο μου Αντώνη Δανασσή, τον αδερφοποιτό μου Δημήτρη Τρομπουκη, και τον Παναγιώταρο το συγγενή μου, γιο και πατέρα του Ηρακλή.
Κάποια στοιχεία από το αρχείο μου το κρατά ως ιδιοκτησία ο Ηλίας Αναγνώστου.
Να αγαπάς τη μανούλα ως την τελευταία της ώρα. Υπήρξε ένας υπέροχος άνθρωπος για μένα, για σένα, και για τους άλλους. Όμως γεννήθηκε με μοίρα. Γιατί της ορίστηκε το σπάνιο, να λάβει σύντροφο στη ζωή της όχι απλά έναν άντρα, αλλά τον ποταμό και τον άνεμο. Το γράμμα του αποχαιρετισμού που της έγραψα το παίρνω μαζί μου.
Σας αφήνω εσένα, τη μανούλα και το Διγενή*, το σπίτι μου δηλαδή, που του στάθηκα στύλος και στέμμα, Γκέμμα πες, σε υψηλούς βαθμούς ποιότητας και τάξης. Στην μεγαλύτερη δυνατή αρνητική εντροπία. Να σώζετε αυτή τη σωφροσύνη και αυτή την τιμή. Θα δοκιμάσω να πορευτώ τον ακριβό θάνατο του Οιδίποδα. Αν όμως δεν αντέξω να υψωθώ στην ανδρεία που αξιώνει αυτός ο τρόπος, και ευρεθεί ο νεκρός μου σε τόπο όχι ασφαλή, να φροντίσεις με τη μανούλα και το Διγενή*, να τον κάψετε σε ένα αποτεφρωτήριο της Ευρώπης
Έζησα έρημος
και ισχυρός.
Λιαντίνης
Λιαντίνης
Τη μέρα που θα πέσω* έδωσα εντολή
να στεφανωθούν οι μορφές
Σολωμού στη Ζάκυνθο κ' Λυκούργου
στη Σπάρτη.
* Διγενής: γαμπρός του Δ. Λιαντίνη εκείνη την εποχή.
* Οι μορφές στεφανώθηκαν στις 3/6/1998.
να στεφανωθούν οι μορφές
Σολωμού στη Ζάκυνθο κ' Λυκούργου
στη Σπάρτη.
* Διγενής: γαμπρός του Δ. Λιαντίνη εκείνη την εποχή.
* Οι μορφές στεφανώθηκαν στις 3/6/1998.
Αξιόλογα βίντεο για τον καθηγητή Λιαντίνη
Πηγές: Βικιπαίδεια, Γκέμμα ,liantinis.org,ellinikoarxeio.com,Λογοτεχνικό περιβόλι
0 Σχόλια