Σαν σήμερα έφυγε από τη
ζωή ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρων,
(Marcus Tullius Cicero), ο επιφανέστερος άνδρας της αρχαίας Ρώμης
(3 Ιανουαρίου 106 π.Χ. - 7 Δεκεμβρίου 43 π.Χ.),
γνωστός και σαν Κικέρων, πολυδιάστατη προσωπικότητα, ήταν Ρωμαίος φιλόσοφος, πολιτικός, δικηγόρος, ρήτορας, ύπατος και συνταγματολόγος.
Καταγόταν από πλούσια οικογένεια και θεωρείται ευρέως σαν ένας από τους μεγαλύτερους ρήτορες και πεζογράφους.
(Marcus Tullius Cicero), ο επιφανέστερος άνδρας της αρχαίας Ρώμης
(3 Ιανουαρίου 106 π.Χ. - 7 Δεκεμβρίου 43 π.Χ.),
γνωστός και σαν Κικέρων, πολυδιάστατη προσωπικότητα, ήταν Ρωμαίος φιλόσοφος, πολιτικός, δικηγόρος, ρήτορας, ύπατος και συνταγματολόγος.
Καταγόταν από πλούσια οικογένεια και θεωρείται ευρέως σαν ένας από τους μεγαλύτερους ρήτορες και πεζογράφους.
Γεννήθηκε στην έπαυλη της οικογενείας του στο Αρπίνο. Μορφώθηκε στη Ρώμη με δασκάλους τον γραμματικό Λεύκιο Αίλιο (Πραικονίνο Στίλωνα), τον Απολλώνιο Μόλωνα, έναν από τους μεγαλύτερους ρήτορες της Σχολής της Ρόδου, τον αρχηγό της αποκαλούμενης τετάρτης ακαδημίας Λαρισαίο Φίλωνα, τον επικούρειο Φαίδρο και τον στωικό Διόδοτο. Παράλληλα, παρακολουθούσε τις αγορεύσεις των μεγάλων ρητόρων της εποχής, τον Λεύκιο Λικίνιο Κράσσο, τον Μάρκο Αντώνιο και άλλους. Δασκάλους στο Δίκαιο και στους Νόμους είχε τον οιωνοσκόπο Κόιντο Μούκιο Σκαιόλα και τον μεγάλο ποντίφικα Κόιντο Μούκιο Σκαιόλα. Συνδέθηκε φιλικά με τους ποιητές Μάρκο Άκιο και Αντιοχέα Άρχιο, ο οποίος από το 102 π.Χ. ζούσε στη Ρώμη ως προστατευόμενος του Λούκουλλου. Στον Συμμαχικό Πόλεμο (90-88 π.Χ.) πολέμησε υπό τον στρατηγό Γναίο Πομπήιο Στράβωνα σε ηλικία 18 ετών.
Έγινε ύπατος το 63 π.Χ.
Κατά τη χρονιά που ήταν ύπατος αποκάλυψε τη συνωμοσία του Κατιλίνα κι έσωσε τη
Ρώμη από τον κίνδυνο, που αυτή ενείχε. Τότε έβγαλε τους 4 περίφημους λόγους του
Κατά Κατιλίνα, δύο στη Σύγκλητο και δύο μπροστά στο δήμο. Γι' αυτό ανακηρύχθηκε
Pater Patriae. Δημιούργησε όμως και εχθρούς, καταδικάζοντας σε θάνατο τους
πέντε συνενόχους του, που συνελήφθησαν στη Ρώμη, παρά την υπέρ αυτών συνηγορία
του Καίσαρα
(ο Κατιλίνας κατάφερε να διαφύγει).
Ο δήμαρχος Πόπλιος Κλαύδιος, εχθρός του Κικέρωνα, πρότεινε την ψήφιση νόμου για εκείνους που θα καταδίκαζαν σε θάνατο Ρωμαίους πολίτες άκριτους. Η ψήφιση του νόμου αυτού θα έβαζε σε κίνδυνο τη ζωή του Κικέρωνα, που τότε (58 π.Χ.) είχε πολύ κακές σχέσεις με τους ισχυρούς Καίσαρα, Πομπήιο και Κράσσο, επειδή αυτός ήταν που είχε προτείνει και πετύχει την καταδίκη σε θάνατο των 5 συνενόχων του Κατιλίνα. Γι' αυτό, πριν ψηφισθεί ο νόμος του Κλαύδιου, έφυγε από τη Ρώμη. Η απουσία του κράτησε 17 μήνες. Τον κήρυξαν εξόριστο, ο δε Κλαύδιος έκαψε το σπίτι του στον Παλατίνο Λόφο κι έχτισε στη θέση αυτή ναό της Ελευθερίας. Η περιουσία του βγήκε σε πλειστηριασμό, αλλά, όπως γράφει ο Πλούταρχος, δεν παρουσιάστηκαν αγοραστές.
Ο δήμαρχος Πόπλιος Κλαύδιος, εχθρός του Κικέρωνα, πρότεινε την ψήφιση νόμου για εκείνους που θα καταδίκαζαν σε θάνατο Ρωμαίους πολίτες άκριτους. Η ψήφιση του νόμου αυτού θα έβαζε σε κίνδυνο τη ζωή του Κικέρωνα, που τότε (58 π.Χ.) είχε πολύ κακές σχέσεις με τους ισχυρούς Καίσαρα, Πομπήιο και Κράσσο, επειδή αυτός ήταν που είχε προτείνει και πετύχει την καταδίκη σε θάνατο των 5 συνενόχων του Κατιλίνα. Γι' αυτό, πριν ψηφισθεί ο νόμος του Κλαύδιου, έφυγε από τη Ρώμη. Η απουσία του κράτησε 17 μήνες. Τον κήρυξαν εξόριστο, ο δε Κλαύδιος έκαψε το σπίτι του στον Παλατίνο Λόφο κι έχτισε στη θέση αυτή ναό της Ελευθερίας. Η περιουσία του βγήκε σε πλειστηριασμό, αλλά, όπως γράφει ο Πλούταρχος, δεν παρουσιάστηκαν αγοραστές.
Επέστρεψε στη Ρώμη από
τη Θεσσαλονίκη, όταν, με πρωτοβουλία του δημάρχου Λευκίου Νικίου, ψηφίστηκε
νόμος να ανακληθεί από την εξορία. Την πρόταση υποστήριξαν ο φίλος του ύπατος
Λεύκιος και ο Πομπήιος. Η επάνοδος ήταν θριαμβευτική. Ο ίδιος λέει
χαρακτηριστικά: «Η Ιταλία τον εισήγαγεν εις την Ρώμην, φέρουσα αυτόν επί των
ώμων της». Με 4 λόγους του ο Κικέρων εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του στη Σύγκλητο
και στο δήμο, πρότεινε δε να ανατεθεί στον Πομπήιο η αρμοδιότητα του
επισιτισμού της Ρώμης. Αλλά η φιλία με τον Πομπήιο δεν επρόκειτο να κρατήσει
πολύ. Η τριαρχία (Καίσαρ, Πομπήιος, Κράσσος) συγκρούστηκε με τη φατρία των
ολιγαρχικών όπου ανήκαν ο Κικέρων και ο Κάτων. Το 53 π.Χ. έγινε οιωνοσκόπος. Το
52 π.Χ. υπερασπίστηκε τον Μίλωνα, ο οποίος με την ομάδα του από δούλους και
μονομάχους, συγκρούστηκε στην Αππία Οδό με την αντίστοιχη ομάδα του Κλαύδιου,
του παλιού εχθρού του Κικέρωνα, και τον σκότωσε. Έβγαλε έναν θαυμάσιο λόγο (Pro
Milone) στο δήμο. Τον απήγγειλε όμως κάπως φοβισμένα επειδή το ακροατήριο ήταν
εχθρικό προς τον Μίλωνα, με αποτέλεσμα ο Μίλων τελικά να εξοριστεί.
Το 51-50 π.Χ. διετέλεσε
ανθύπατος της Κιλικίας, επαναφέροντας στο θρόνο της Καππαδοκίας τον Αριοβαρζάνη
και συντρίβοντας τις ληστρικές συμμορίες του Αμανού Όρους. Γι' αυτές τις
επιτυχίες του ανακηρύχθηκε imperator από τους στρατιώτες του. Όταν γύρισε στη
Ρώμη, είχε ήδη ξεσπάσει ο εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στον Καίσαρα και στον
Πομπήιο. Ο Κικέρων, αν και έκλινε μάλλον προς την πλευρά του Πομπήιου, δίστασε
να πάρει ανοιχτά θέση.
Τον Ιούνιο του 49 π.Χ.
πήγε στο Δυρράχιο, αποφασισμένος να ταχθεί με τον Πομπήιο. Μετά την μάχη στα
Φάρσαλα, τον Αύγουστο του 48 π.Χ., πήγε στο Μπρίντιζι (Βρινδήσιον), όπου
παρέμεινε ένα χρόνο, ώσπου ο Καίσαρ του επέτρεψε να ξαναγυρίσει στη Ρώμη. Το 46
και το 45 π.Χ. έμεινε μακριά από την πολιτική δράση και ασχολήθηκε με το
συγγραφικό του έργο. Επανήλθε στην πολιτική μετά τη δολοφονία του Καίσαρα, την
οποία επιδοκίμασε, πιστεύοντας ότι έτσι θα αποκαθίστατο η ελεύθερη πολιτεία.
Αλλά σύντομα διαπίστωσε ότι πέθανε μεν ο τύραννος, αλλά όχι και η τυραννία.
Μπήκε επικεφαλής της
αντιπολίτευσης κατά του Αντωνίου, στον οποίο επιτέθηκε με τους περίφημους 14
λόγους του, που ονομάστηκαν φιλιππικοί, από τους περίφημους λόγους του
Δημοσθένη κατά του βασιλιά Φίλιππου της Μακεδονίας. Επιδίωξε χωρίς επιτυχία να
συνασπιστούν η Σύγκλητος και ο Οκτάβιος εναντίον του Αντωνίου.
Όταν ο Οκτάβιος έγινε
ύπατος, συμμάχησε με τον Αντώνιο και τον Λέπιδο και αποτέλεσαν τη δεύτερη
τριανδρία. Προγράψανε πάνω από 200 πολίτες ανάμεσά τους τον Κικέρωνα και τον
αδελφό του Κόιντο. Για τον Κικέρωνα επέμειναν ο Αντώνιος και ο Λέπιδος. Ο
Οκτάβιος δεν ήθελε τον θάνατό του. Ο Κικέρων βρισκόταν μαζί με τον αδελφό του
στο Τούσκλο όταν έμαθε για την προγραφή. Φύγανε για τα Άστυρα, σκοπεύοντας να
πάνε στη Μακεδονία και να συνενωθούν με τον Βρούτο, τον δολοφόνο του Καίσαρα.
Στο δρόμο χωρίστηκαν κι ο Κόιντος ανέλαβε να βρει λεφτά. Ο Κικέρων
περιπλανήθηκε στο Κίρκαιο και στη Γαέτα. Τον συνέλαβαν όμως, ενώ μεταφερόταν με
φορείο, οι άνθρωποι του Αντωνίου, ο εκατόνταρχος Ερέννιος και ο χιλίαρχος
Ποπίλιος (τον οποίο παλιά ο Κικέρων είχε υπερασπιστεί όταν κατηγορήθηκε για
πατροκτονία) και τον σκότωσαν. Όταν ο Κικέρων, ακούγοντας θόρυβο από τους
διώκτες του που πλησίαζαν, έβγαλε το κεφάλι του από το φορείο, του το έκοψε ο
Ερέννιος.
Το κεφάλι και τα χέρια, τα οποία επίσης έκοψαν, τα πήγανε στον Αντώνιο, που εκείνη την ώρα προέδρευε σε αρχαιρεσίες. Τα τοποθέτησε στο βήμα, πράξη, που, όπως γράφει ο Πλούταρχος, απεικονίζει την ψυχή του Αντωνίου. Λέγεται ότι, βλέποντας το κομμένο κεφάλι του Κικέρωνα, ο Αντώνιος είπε πως τελείωσαν οι προγραφές και διέταξε να σταματήσουν ενώ η γυναίκα του, η Φουλβία, τράβηξε έξω τη γλώσσα του και την τρύπησε επανειλημμένα με βελόνα, λόγω των όσων είχε πει ο ρήτορας για κείνη και το σύζυγό της.
Το κεφάλι και τα χέρια, τα οποία επίσης έκοψαν, τα πήγανε στον Αντώνιο, που εκείνη την ώρα προέδρευε σε αρχαιρεσίες. Τα τοποθέτησε στο βήμα, πράξη, που, όπως γράφει ο Πλούταρχος, απεικονίζει την ψυχή του Αντωνίου. Λέγεται ότι, βλέποντας το κομμένο κεφάλι του Κικέρωνα, ο Αντώνιος είπε πως τελείωσαν οι προγραφές και διέταξε να σταματήσουν ενώ η γυναίκα του, η Φουλβία, τράβηξε έξω τη γλώσσα του και την τρύπησε επανειλημμένα με βελόνα, λόγω των όσων είχε πει ο ρήτορας για κείνη και το σύζυγό της.
Ο Κικέρων παντρεύτηκε
την Τερεντία με την οποία απέκτησε τον Μάρκο και την Τυλλία, αλλά τη χώρισε και
ξαναπαντρεύτηκε με την Πουβλιλία, πολύ ευκατάστατη, σκοπεύοντας με τα λεφτά της
να πληρώσει τα χρέη του, καθώς είχε χάσει τη μεγάλη περιουσία του. Έτσι
τουλάχιστον λέει ο απελεύθερός του, ο Τύρωνας. Η περιουσία η δική του ήταν πολύ
μεγάλη, απόδειξη ότι διατηρούσε πολυτελείς επαύλεις στο Τούσκλο, τους
Ποτιόλους, τη Φορμία, την Πομπηία και την Κύμη. Ο γιος του Κικέρων Μάρκος
Τύλλιος γεννήθηκε το 65 π.Χ. Ως πολιτικός ο Κικέρων έσωσε την πατρίδα του
αποκαλύπτοντας τη συνωμοσία του Κατιλίνα. Στις δημόσιες λειτουργίες που του
ανατέθηκαν ανταποκρίθηκε με μετριοπάθεια και ακεραιότητα, πάντα δε
υπερασπίστηκε τους φιλελεύθερους θεσμούς.
Ήταν όμως ασταθής στον χαρακτήρα, διστακτικός, επιρρεπής στις κολακείες, του έλειπε το σθένος και τον διέκρινε φιλαυτία.
Συγγραφικό έργο του:
Ήταν όμως ασταθής στον χαρακτήρα, διστακτικός, επιρρεπής στις κολακείες, του έλειπε το σθένος και τον διέκρινε φιλαυτία.
Συγγραφικό έργο του:
Σε παιδική ηλικία
έγραψε το μικρό ποίημα «Πόντιος Γλαύκος», αργότερα δε τα «Αράτεια», μετάφραση
των «Φαινομένων» του Αράτου και τα «Προγνωστικά». Στο έργο του ανήκουν ακόμα
ιστορικά έργα όπου αφηγείται τα πεπραγμένα της υπατείας του, προβάλλοντας
ιδιαίτερα τον εαυτό του, ένα σύγγραμμα Γεωγραφίας καθώς και άλλα ανέκδοτα
κείμενα.
Στα έργα της ωριμότητάς
του μετέβαλε το ύφος του, έχοντας αρνηθεί και την ασιατική (αν και ποτέ δεν
απαλλάχθηκε εντελώς από τις επιδράσεις της) και την αττική ρητορική. Είχε
επηρεαστεί από τη διδασκαλία του Μόλωνος και τις αρχές της Σχολής της Ρόδου,
που βρισκόταν στο μέσο μεταξύ ασιατικού και αττικού ύφους. Επίσης τον επηρέασε
η μελέτη Ελλήνων συγγραφέων, κάποιων εκ των οποίων τα έργα μετέφρασε στα
λατινικά, όπως τον «Οικονομικό» του Ξενοφώντα, τον «Περί του στεφάνου» λόγο του
Δημοσθένη, τον «Κατά Κτησιφώντος» του Αισχίνη, τους διαλόγους «Τίμαιο» και
«Πρωταγόρα» του Πλάτωνα κ.ά. Τα έργα αυτά της ωριμότητάς του χαρακτηρίζονται
από την προσεκτική επιλογή των ονομάτων, την αποφυγή της χρήσης ξένων λέξεων
κυρίως ελληνικών, την αποφυγή νεολογισμών, από συχνές ρητορικού χαρακτήρα
ερωτήσεις, από ταχεία εναλλαγή ερωτήσεων και απαντήσεων, από την επανάληψη
κάποιων λέξεων και φράσεων, από ένα προσωπικό ύφος καθότι ο Κικέρων, όπως και
όλοι οι Ρωμαίοι συγγραφείς, γράφει σαν να έχει μπροστά του τον αντίπαλό του με
τον οποίο συζητά και αντικρούει την επιχειρηματολογία του είτε του διατυπώνει
ενστάσεις και τον ειρωνεύεται.
Τα πιο σπουδαία λόγια του- Μάρκου Τύλλιου Κικέρων:
«Εάν οι θεοί µιλούν,
τότε σίγουρα χρησιµοποιούν τη γλώσσα των Ελλήνων.»
Μάρκος Τύλλιος
Κικέρωνας
«Ο έρως και η λογική
μοιάζουν με τον ήλιο και το φεγγάρι. Όταν ανατέλλει το ένα, δύει το άλλο.»
«Ο άνθρωπος είναι ο
χειρότερος εχθρός του εαυτού του.»
«Το κακό εύκολα
καταπνίγεται στη γέννησή του, αλλά… μεγαλώνει και δυναμώνει με την ανοχή.»
«Δεν υπάρχει στιγμή
χωρίς κάποιο καθήκον.»
«Όταν είμαστε ευτυχείς,
ας αποφεύγουμε πολύ προσεκτικά την υπερηφάνεια, την καταφρόνηση και την
αλαζονεία.»
«Διορθώστε τον άντρα
και θα διορθωθεί μαζί του, κατ’ ανάγκη, και η γυναίκα.»
«Πολλά παιδιά – πολλές
φροντίδες. Κανένα παιδί – καμία ευτυχία.»
«Να θυμάσαι ότι δεν
είσαι θνητός, μόνο το σώμα σου είναι θνητό. Αυτό που είναι ζωντανό δεν είναι το
σώμα σου, αλλά το πνεύμα που ζει μέσα στο σώμα σου. Μια αόρατη δύναμη οδηγεί το
σώμα σου, όπως ακριβώς μια αόρατη δύναμη οδηγεί τον κόσμο.»
«Η διοίκηση μιας
κυβέρνησης, καθώς και μιας κηδεμονίας, πρέπει ν’ αποβλέπει στο καλό αυτού που
κηδεμονεύεται και όχι στο καλό του κηδεμόνα.»
«Ο φόβος δεν είναι
διαρκής δάσκαλος του καθήκοντος.»
«Η ιστορία είναι ο
μάρτυρας των εποχών, η λαμπάδα της αλήθειας, η ζωή της μνήμης, ο δάσκαλος της
ζωής, ο αγγελιοφόρος της αρχαιότητας.»
«Κι ένα ψέμα δεν πρέπει
ν’ ακούει η ιστορία, και προς καμία αλήθεια να μην κλείνει τ’ αυτιά της.»
«Η φυσική ικανότητα και
χωρίς την εκπαίδευση, συχνότερα ανεβάζει τον άνθρωπο στη δόξα και την αρετή από
την εκπαίδευση χωρίς φυσική ικανότητα.»
«Έθνος που έχει υψηλό
πολιτισμό, πρέπει να πολεμάει μοναχό του για την υπεράσπιση της θρησκείας του ή
της ύπαρξής του.»
«Το μικρό διάστημα της
ζωής είναι αρκετά μακρύ για να ζήσει κανείς καλά και τιμημένα.»
«Τίποτα δεν σε ταράζει
αν δεν το επιθυμείς.»
«Ο έπαινος είναι
πληρωμή της αρετής.»
«Δεν υπάρχει πιο
ανακουφιστικό αίσθημα απ’ την ελπίδα.»
«Το έγκλημα δεν πρέπει
να μετριέται από τις συνέπειές του, μα απ’ την κακή πρόθεση με την οποία
εκτελείται.»
«Η δόξα ακολουθεί την
αρετή σαν τη σκιά της.»
0 Σχόλια