Λίγα λόγια για την Παγκόσμια ημέρα του Έθνους των Ρομά, που γιορτάζεται σήμερα 8η Απριλίου και εγκυκλοπαιδικές γνώσεις για το ποιοι είναι οι Ρομά.

Σήμερα 8^η Απριλίου, είναι ξεχωριστή μέρα για τους αθίγγανους όλου του κόσμου γιατί είναι η δική τους ιδιαίτερη ημέρα η Παγκόσμια ημέρα του Έθνους των Ρομά και στην Αγγλική γλώσσα International Roma Day.

Η συγκεκριμένη ημέρα γιορτάζεται με παρελάσεις, πορείες και συγκεντρώσεις, σε τουλάχιστον 150 πόλεις του κόσμου, εις ανάμνηση του Πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου τους, που έγινε στο Λονδίνο στις 8 Απριλίου 1971 και έθεσε τις βάσεις για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους από τη διεθνή κοινότητα.

Εξαιτίας του νομαδικού τρόπου ζωής τους και της έλλειψης επιθυμίας ή και δυσκολίας προσαρμογής στον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας των υπόλοιπων κατοίκων κάθε περιοχής οι Ρομά έχουν πέσει συχνά θύματα διακρίσεων. Συχνά αρνητικά στερεότυπα είναι αυτά του "κλέφτη", του "άσχημου", του "επαγγελματία ζητιάνου", του "τσιγγούνη" κ.ά. Στην Ελλάδα, τουλάχιστον, οι αρνητικοί συνειρμοί εναντίον των Ρομά συντηρούνται εν μέρει κυρίως από την εμφάνιση τους, τον τρόπο ζωής τους και από την εξώθηση του πληθυσμού των Ρομά στην εγκληματικότητα.

Εγκυκλοπαιδικές γνώσεις για τους αθίγγανους:

Η λέξη αθίγγανος προέρχεται από το στερητικό (α- + θιγγάνω), που σημαίνει "αγγίζω" .
(επειδή οι αθίγγανοι απέφευγαν την επαφή με άλλους)

Οι Τσιγγάνοι (Ρομά, όπως αυτοαποκαλούνται) είναι ένα έθνος περίπου 15.000.000 ψυχών, χωρίς κρατική υπόσταση, με βαρύ φόρο αίματος στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και ρατσιστική αντιμετώπιση στα μέρη όπου ζουν.

Οι περισσότεροι ζουν στην Ευρώπη, σε χώρες όπως:

Αλβανία -μεταξύ 100 και 150 χιλιάδων

Ρουμανία - μεταξύ 535.250[26] και 1,2 και 1,5 εκατομυρίων

Ουγγαρία - μεταξύ 600 και 800 χιλιάδων

Βουλγαρία - περίπου 750 χιλιάδες

Σερβία - περίπου 700 χιλιάδες

Ισπανία - μεταξύ 600 και 800 χιλιάδων

Σλοβακία - μεταξύ 350 και 520 χιλιάδων

Π.Γ.Δ.Μ. - 260 χιλιάδες

Τσεχία - μεταξύ 150 και 300 χιλιάδων

Γαλλία - 310 χιλιάδες

Τουρκία - 2 έως 5 εκατομύρια

Ελλάδα - Η Πολιτεία τούς υπολογίζει σε 120-150 χιλιάδες άτομα.

α. Οι τσιγγάνοι είναι μια φυλή πολύ ζωντανή, τρομερά ανθεκτική, δεμένη με τη φύση. Θεωρείται σαν φυλή χωρίς παρακμή.

β. Η ατολμία και ο φόβος τους έχουν κάνει φιλήσυχους, υποτακτικούς με αποτέλεσμα να βρίσκονται συνεχώς στο περιθώριο.

γ. Οι τσιγγάνοι είναι χαλκόχρωμοι και αυγουλοπρόσωποι. Οι γύφτοι είναι μαυριδεροί.

δ. Έχουν κλίση στο τραγούδι και τα μουσικά όργανα. Στο ντύσιμό τους παρατηρείται μια ιδιομορφία. Τους αρέσουν τα φανταχτερά ρούχα. Οι γυναίκες είναι φιλάρεσκες και κατά κανόνα φέρουν σκουλαρίκια έστω και κατ’ απομίμηση (μαϊμού). Απατούν τον κόσμο, όταν μπορούν, με χειρομαντίες, φλυτζάνια, μάγια κ.ά.

ε. Από παλιά άφηναν μακριά μαλλιά σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους, οι οποίοι είτε ξύριζαν τελείως τον κεφάλι τους ή είχαν κοντά μαλλιά.

στ. Δεν συνάπτουν επιγαμίες με Έλληνες ή Βλάχους.

η. Είναι ο μοναδικός νομαδικός λαός, που δεν ήταν ποτέ ούτε κτηνοτροφικός ούτε κατακτητικός.

Τα επαγγέλματά τους:

Οι άνδρες κάνουν πολλά επαγγέλματα, κυρίως είναι γυρολόγοι. Μαζεύουν παλιοσίδερα πάσης φύσεως. Πωλούν φρούτα ή λαχανικά με προτίμηση τα καρπούζια και τις πατάτες. Είναι έμποροι, μικροπωλητές, διατηρούν αποθήκες. Πωλούν χαλιά, κιλίμια, με προτίμησε τα πολύ φθηνά είδη (π.χ. είδη προικός). Παλαιότερα είχαν σαν ασχολίες: το φτιάξιμο χτενιών για τους αργαλιούς, καρέκλες, κλπ). Συνήθως, ο γύφτος του χωριού ήταν ο σιδεράς (επισκευή αγροτικών εργαλείων) και ο οργανοπαίχτης. Είναι γνωστοί και ως χορευτές. Ξακουστές οι Ισπανίδες χορεύτριες. Είχαν την ειδικότητα στην γύμναση και επίδειξη ζώων (όπως κατσίκες, άλογα, πιθήκους, αρκούδες, κλπ).

Οι περιοχές της Ελλάδας στις οποίες είναι μόνιμα εγκαταστημένοι Ρομά με μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού είναι οι:

Αγ. Βαρβάρα, Λιόσια, Kάτω Αχαϊα, Δενδροπόταμος, Αλεξάνδρεια Ημαθίας, Αμαλιάδα, Γαστούνη, Εξαμίλι Κορινθίας, Νέα Ιωνία Μαγνησίας και Νυμφόπετρα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος διεθνής χορηγός για τη βελτίωση της κατάστασης των κοινοτήτων των Ρομά. Την τελευταία τριετία χορήγησε περισσότερα από 77 εκατ. ευρώ μέσω του προγράμματος PHARE για σχέδια σχετικά με τη στέγαση και τις συνθήκες διαβίωσης των Ρομά στην Ουγγαρία, στην Τσεχία και στη Σλοβακία, στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία.

Αλλά και στα κράτη που είναι ήδη μέλη της Ε.Ε. (Ισπανία, Ελλάδα και Γαλλία) εφαρμόζονται προγράμματα μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (Ε.Κ.Τ.) και της κοινοτικής πρωτοβουλίας EQUAL. Σχέδια για τους Ρομά υποστηρίζονται και μέσω των προγραμμάτων «ΣΩΚΡΑΤΗΣ» και «Νεολαία για την Ευρώπη».

Το πρόγραμμα κοινοτικής δράσης για την καταπολέμηση των διακρίσεων που έχει υπογράψει και η Ελλάδα ολοκληρώθηκε με την έκδοση της Οδηγίας 2000/43/ΕΚ περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής.

Ιστορική αναδρομή για την προέλευση των Ρομά:

Η προέλευση των Ρομά είχε επί πολλά χρόνια απασχολήσει πολλούς ακαδημαϊκούς και είχαν εμφανιστεί πολλές θεωρήσεις για την προέλευσή τους.

Σύμφωνα με κάποιες παλαιότερες θεωρίες που σήμερα απορρίπτονται, οι Ρομά προέρχονται από την Αίγυπτο, ή τουλάχιστον κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους πέρασαν από αυτή. Η θεωρία προέλευσης των Ρομά από την αρχαία-βιβλική Αίγυπτο κυκλοφορεί ανάμεσα στους Ρομά των Βαλκανίων. Υπάρχει και η υπόθεση ότι υπήρξε και Τσιγγάνος Φαραώ. Η θεωρία αυτή ξεκίνησε το 13ο και 14ο αιώνα με αναφορές σε Βυζαντινές πηγές. Η θεωρία αυτή καταρρίφθηκε το 1763 όταν ο Στέφαν Βαλύι έδωσε στους τσιγγάνους ένα λεξιλόγιο 1.000 λέξεων από την Ουγγρική γλώσσα και αυτοί κατάφεραν να το μεταφράσουν στο μεγαλύτερο τμήμα του, δείχνοντας ότι η γλώσσα τους προέρχεται από την σανσκρτική και όχι από τα αραβικά.Το 1866 έγινε προσπάθεια να αποδειχθεί ότι οι Ρομά έφεραν επιτεύγματα του αρχαίου Αιγυπτιακού πολιτισμού στην Αρχαία Ελλάδα και ότι επηρέασαν την Ελληνική γλώσσα. Η θεωρία αυτή παρουσιάστηκε από τον Βούλγαρο Πέτκο Ρατσέβ το 1866 την εφημερίδα "Γκάϊντα" της Κωνσταντινούπολης και ουσιαστικά ήταν μια προσπάθεια προπαγάνδας για να διαχωριστεί την εποχή εκείνη η Βουλγάρικη εκκλησία από το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο. Την ίδια εποχή, το 1867 στην εφημερίδα "Μακεδονία" στο Πρίλεπ (σήμερα ΠΓΔΜ) δημοσιεύτηκε μια θεωρία ότι οι Ρομά είναι αρχαίος λαός με αναφορά στην Βίβλο και ότι θα έπρεπε να έχουν την δική τους εκκλησία όπως διεκδικούσαν όλα τα έθνη (όπως η Βουλγαρική Εξαρχία) την εποχή εκείνη.

Σύμφωνα με άλλες θεωρήσεις, οι Ρομά είναι ο ομηρικός λαός Σίντιες, μεταλλοτεχνίτες από τη Λήμνο, όμως φαίνεται ότι η ομοιότητα στο όνομα είναι απλώς συμπτωματική, ή ο λαός των "Σιγύνων", τους οποίους περιέγραψε ο Ηρόδοτος.
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Σιγύνες ζούσαν πέρα από τον Ίστρο (αρχαία ονομασία του ποταμού Δούναβη) και ντύνονταν όπως οι Μήδοι, ενώ επίσης αναφέρει ότι οι Σίγυνες θεωρούν τους εαυτούς τους απόγονους των Μήδων.
Η θεωρία αυτή εξετάστηκε και απορρίφθηκε πειστικά στις αρχές του 20ου αιώνα σε φιλοσοφικές βάσεις από τον Μ. Γκάστερ.
Κατ' άλλους οι Ρομά είναι προϊστορική φυλή που ζει στην Ευρώπη από την εποχή του χαλκού, όμως ούτε αυτή έχει αποδοχή σήμερα.
Ο Κώστας Φαλτάιτς τους είχε ταυτίσει βάσει προσωπικής έρευνας με τον αρχαίο λαό Κίκονες, κάτι που δεν επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη έρευνα.

Ποια είναι η θρησκεία των Ρομά;

Οι Ρομά χαρακτηρίζονται από μεγάλη προσαρμοστικότητα στο θέμα της θρησκείας. Δεν έχουν κάποια δική τους χαρακτηριστική θρησκεία, αλλά υιοθετούν ενίοτε την επικρατούσα θρησκεία κάθε περιοχής κατοικίας τους, όπως και τα έθιμά της. Σήμερα οι διάφορες φυλές είναι πιστές στο θρήσκευμα της χώρας που κατοικούν.

Έχουμε την πρώτη καταγραφή στην Κρήτη, όπου αναφέρονται ως Χριστιανοί Ορθόδοξοι από το 1832, στη Δυτική Ευρώπη αναφέρονται ως καθολικοί. Η Καθολική Εκκλησία αναφέρει ονόματα ιερέων, μοναχών και κάποιου Καρδιναλίου με τσιγγάνικη καταγωγή και στη Ρουμανία υπάρχουν ιερείς ορθόδοξοι τσιγγάνοι. Στην Τουρκία οι περισσότεροι είναι Μουσουλμάνοι. Μουσουλμάνοι τσιγγάνοι υπάρχουν επίσης και στη Θράκη (γνωστοί ως Τουρκόγυφτοι). Ο οικισμός Ήφαιστος Ροδόπης, η περιοχή Αλάνκουγιου στην Κομοτηνή, η περιοχή του Δροσερού Ξάνθης και ο οικισμός της οδού Άβαντος στην Αλεξανδρούπολη είναι μέρη όπου κατοικούνε μουσουλμάνοι Ρομά

(οι οποίοι ανήκουν στην αναγνωρισμένη από το Ελληνικό κράτος μουσουλμανικής μειονότητας Θράκης).

Σημείωση:

α. Οι τσιγγάνοι στην Ελλάδα είναι χριστιανοί, εκτός από ένα τμήμα στη Θράκη που είναι μουσουλμάνοι ή μουσουλμανοφανείς (τουρκόγυφτοι). Οι χριστιανοί αθίγγανοι είναι γενικά καλοί με τη θρησκεία. Όταν δε οι ιερείς είναι αθίγγανοι, τότε γίνονται υποδειγματικοί.

β. Πριν ασπαστούν τον χριστιανισμό ήταν ηλιολάτρες και πυρολάτρες. Τα ονόματά τους κατά κανόνα είναι χριστιανικά. Σπάνια φέρουν και κανένα αρχαίο ελληνικό όνομα.

γ. Ξεχωριστά αγαπούν την Παναγία και τον Άγιο Γεώργιο. Η παρουσία τους στην Τήνο τον Δεκαπενταύγουστο είναι χαρακτηριστική.

δ. Οι αθίγγανοι στην Ευρώπη υπολογίζονται σε 16.000.000. Το 1986 υπήρχαν στην αν. Ευρώπη 4.000.000 αθίγγανοι. ήταν κατανεμημένοι: 850.000 στην πρώην Γιουγκοσλαβία, 800.000 στη Ρουμανία, 580.000 στην Ουγγαρία, 500.000 στην τότε Τσεχοσλοβακία, 95.000 στην Αλβανία, 85.000 στην Πολωνία κλπ.

ε. Στην Ελλάδα σήμερα ζουν γύρω στους 118-123.000 αθίγγανοι. Απ’ αυτούς το 89% είναι χριστιανοί, το 8% μουσουλμάνοι ή μουσουλμανοφανείς και οι υπόλοιποι διάφοροι.

στ. Οι περισσότεροι είναι εγκατεστημένοι στην Αγία Βαρβάρα της Αττικής, Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης, Γιαννιτσά, Νάουσα, Φλώρινα, Σέρρες, Λάρισα, Τρίκαλα, Καρδίτσα, Λαμία. Σε μικρότερο αριθμό χριστιανοί αθίγγανοι υπάρχουν στην Πελοπόννησο (Αμαλιάδα), δυτική Στερεά, Θήβα, Νησιά, Θράκη.

ζ. Τα τελευταία χρόνια είχαμε αφίξεις τσιγγάνων από την Αλβανία.

η. Σύμφωνα με την τουρκική στατιστική υπηρεσία του 1910, στη δυτική Θράκη υπήρχαν 4.000 αθίγγανοι. Απ’ αυτούς 2.400 ήσαν χριστιανοί και 1.600 μουσουλμάνοι ή μουσουλμανοφανείς (Ε. Ζεγκίνης).

θ. Είναι γνωστόν ότι η Θράκη απελευθερώθηκε και εντάχθηκε στον εθνικό κορμό της Ελλάδος στις 14-05-1920.

Ποιος είναι ο πολιτισμός των Ρομά;

Στην Ελλάδα διακρίνουμε δύο ομάδες Ρομά: τους μετακινούμενους και τους εγκαταστημένους. Οι πρώτοι συνεχίζουν τη νομαδική ζωή και είναι συνήθως πλανόδιοι έμποροι φρούτων, λαχανικών, μικροεπίπλων και άλλων ειδών οικιακής χρήσης, όπως επίσης και παλαιοπώλες και ρακοσυλέκτες ή πλανόδιοι οργανοπαίχτες. Οι δεύτεροι κατοικούν συνήθως σε χωράφια ή προσκείμενα σημεία εκτός πολεοδομικών συγκροτημάτων. Τα επαγγέλματα που εξασκούν έχουν σχέση συνήθως με το εμπόριο και πολύ πιο σπάνια με εξαρτημένη μισθωτή εργασία.

Η σημαντικότερη γιορτή των Ρομά είναι η γιορτή της Άνοιξης ή αλλιώς (Εντερλέζι) και γιορτάζεται από 23 Απρίλη μέχρι 1 Μάη σε όλη την Ευρώπη.

Έντονο έθιμο όλων των τσιγγάνων είναι να χορεύουν τον Ελληνικό, γυναικείο Χορό, τσιφτετέλι.

Οι Έλληνες Ρομά έχουν 114 σωματεία πανελλήνια

(Συνομοσπονδία Ελλάδος) με 300 χιλιάδες εγγεγραμμένα μέλη, ενώ το 2006 συγκρότησαν και πολιτικό κόμμα με τον τίτλο "Ασπίδα-Ρομ" (Ανεξάρτητη Συσπείρωση Πολιτών Ιδιαίτερου Αυτοπροσδιορισμού ΡΟΜ).

Το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) κατήγγειλε τον Σεπτέμβριο του 2006 ότι στην Ελλάδα "την τελευταία δεκαετία παρατηρείται η μεγαλύτερη παράνομη έξωση Ρομά", ενώ παράλληλα είναι σε έξαρση η εξύβριση των υπερασπιστών των δικαιωμάτων τους, με την συμβολή και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Μάλιστα αναφέρεται ότι «ήδη την 1η Σεπτεμβρίου 2006 κατατέθηκε ερώτηση στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης από τον εισηγητή για θέματα μειονοτήτων, σοσιαλιστή βουλευτή Λετονίας Μπορίς Τσίλεβιτς»

Να τονίσουμε σε αυτό το σημείο πως οι ι πιο διάσημοι Ρομά είναι οι ακόλουθοι:

Τσάρλι Τσάπλιν - Ηθοποιός

Γιουλ Μπρίνερ - Ηθοποιός

Μπομπ Χόσκινς - Ηθοποιός

Κώστας Χατζής - Μουσικός, τραγουδιστής

Αλέξανδρος Χατζής - Μουσικός, τραγουδιστής

Βασίλης Παϊτέρης - Μουσικός, τραγουδιστής

Μάκης Χριστοδουλόπουλος - Τραγουδιστής

Ελένη Βιτάλη - Τραγουδίστρια

Μανώλης Αγγελόπουλος - Τραγουδιστής

Στάθης Αγγελόπουλος - Τραγουδιστής

Ειρήνη Μερκούρη – Τραγουδίστρια.

Λίγα λόγια για την γλώσσα των Ρομά:

Η γλώσσα των Ρομά, είναι η Ρομανί ή "Ρομανές".
Ανήκει στον κλάδο των Ινδοάριων γλωσσών της ινδικής υποηπείρου και συγγενεύει με τις διάφορες ανάμεικτες γλωσσικές διαλέκτους της Ινδίας. Στις διάφορες περιοχές που κατοικούν Ρομ έχουν διαμορφωθεί πολλές τοπικές διάλεκτοι, επηρεασμένες από τις τοπικές γλώσσες. Οι διαφορετικές μορφές Ρομανί που βρίσκονται σε όλη την Ευρώπη έχουν επίσης πολλές λέξεις Περσικές, σύγχρονες και Βυζαντινές Ελληνικές λέξεις, καθώς και Σλαβικές και Ρουμανικές.
Οι λόγιοι θεωρούν τις προσμίξεις αυτές εκφυλισμό της «άλλοτε καθαρής ινδικής γλώσσας» των Ρομά.

Διαφήμιση πώλησης Ρομά σκλάβων στην Ρουμανία:

"Για πώληση εξαίρετοι δουλοπάροικοι ή σκλάβοι Τσιγγάνοι. Δια μέσου μιας δημοπρασία στο μοναστήρι του Αγίου Ηλία στις 8 Μαΐου 1852, συμπεριλαμβάνονται 18 άνδρες, 10 αγόρια, 7 γυναίκες και 3 κορίτσια σε καλή κατάσταση".

Δείτε σχετικούς ιστότοπους:

European Roma Rights Center