Με αφορμή την επέτειο θανάτου του Φιλέλληνα Γκύντερ Γκας ένα του ποίημα και λίγα λόγια για την πολυσύνθετη προσωπικότητά του…

Με αφορμή την σημερινή επέτειο θανάτου του Φιλέλληνα Γερμανού Νομπελίστα ποιητή ,

Γκύντερ Γκας , που απεβίωσε στις 13 Απριλίου 2015 στο Λίμπεκ της Γερμανίας, σε ηλικία 87 ετών, αναρτώ στο ιστολόγιό μου το ποίημά του με τίτλο :
«Η ντροπή της Ευρώπης»,
που κάθε Έλληνας πρέπει να διαβάζει, για να ανέβει το ηθικό του, ειδικά σήμερα, που βρίσκεται ή χώρα μας έσχατη των εσχάτων της Ντροπής της Ευρώπης, που ασυνείδητοι πολιτικοί την ηλιόλαμπρη Χώρα μας, παρέδωσαν αμαχητί στους ξένους δυνάστες…

Στους στίχους του, η Ελλάδα σαν λίκνο του Πολιτισμού, η Αντιγόνη και ο Σωκράτης.
Αλλά και η σημερινή κρίση και η επισήμανση στην Ευρώπη ότι :
«Από τη χώρα που σου έδωσε το λίκνο και βρίσκεται κοντά στο χάος, μένεις μακριά».
Ας διαβαστεί προσεκτικά η προφητεία του , ότι η:

Το συγκεκριμένο ποίημα υπερασπίζεται τους Έλληνες και την Ελλάδα, και στηλιτεύει την ευρωπαϊκή πολιτική έναντι της χώρας.
Ο Γκύντερ Γκρας διαμαρτύρεται επειδή η Ελλάδα «σαν χρεοφειλέτης δακτυλοδείχνεται γυμνή», μια «χώρα καταδικασμένη στη φτώχεια», «στο χάος κοντά, επειδή στις αγορές δεν ανταποκρίνεται».

Η Ελλάδα “είναι χώρα χωρίς δικαιώματα, που η δικαιούχα εξουσία της σφίγγει το λουρί όλο και περισσότερο.” Το ποίημα αποτελείται από δώδεκα δίστιχα και είναι εμφανές ότι ο λογοτέχνης κατέβαλε μεγαλύτερη προσπάθεια να του δώσει λυρική μορφή από ότι στο επίμαχο ποίημα για την πολιτική του Ισραήλ. Πολλοί συνάδελφοι του δεν του είχαν ασκήσει μόνον έντονη κριτική για το περιεχόμενο αυτού του ποιήματος, αλλά τον κατηγορούσαν και για ατέλειες και προχειρότητα.

Στην ποιητική του παρέμβαση κατηγορεί τους Ευρωπαίους εταίρους της Ελλάδας ότι της κόβουν την «ανάσα ζωής» με τα μέτρα λιτότητας που επιβάλλουν κάθε τόσο. Σε αντίθεση με τον αρχαίο φιλόσοφο Σωκράτη, που μετά την καταδίκη του σε θάνατο χωρίς να φέρει καμία αντίσταση είχε πιει το κώνειο, ο Γκύντερ Γκρας συλλαμβάνει με ποιητικούς όρους τις αντιστάσεις στην πολιτική λιτότητας:
«Πιες, επιτέλους πιές! ουρλιάζουν οι χειροκροτητές των κομισάριων, αλλά ο Σωκράτης με οργή επιστρέφει σε σένα το ξέχειλο ποτήρι.»

Το ποίημα του Γκύντερ Γκρας μελοποιήθηκε από το μουσικό σχήμα Arpeggiosmp στη Θεσαλονίκη τον Ιούνιο του 2012.

«Η ντροπή της Ευρώπης» του Γκίντερ Γκρας

σε μετάφραση της Πατρίτσια Αδαμοπούλου.

Στο χάος κοντά, γιατί δεν συμμορφώθηκε στις αγορές· κι Εσύ μακριά από τη Χώρα, που

Σου χάρισε το λίκνο.

Όσα Εσύ με την ψυχή ζήτησες και νόμισες πως βρήκες, τώρα θα καταλυθούν, και θα

εκτιμηθούν σαν σκουριασμένα παλιοσίδερα.

Σαν οφειλέτης διαπομπευμένος και γυμνός, υποφέρει μια Χώρα· κι Εσύ, αντί για το

ευχαριστώ που της οφείλεις, προσφέρεις λόγια κενά.

Καταδικασμένη σε φτώχεια η Χώρα αυτή, που ο πλούτος της κοσμεί Μουσεία: η λεία

που Εσύ φυλάττεις.

Αυτοί που με τη δύναμη των όπλων είχαν επιτεθεί στη Χώρα την ευλογημένη με νησιά,

τον στρατιωτικό τους σάκο κουβαλούσαν τον Χέλντερλιν.

Ελάχιστα αποδεκτή Χώρα, όμως οι πραξικοπηματίες της, κάποτε, από Εσένα,

ως σύμμαχοι έγιναν αποδεκτοί.

Χώρα χωρίς δικαιώματα, που η ισχυρογνώμονη εξουσία ολοένα και περισσότερο της

σφίγγει το ζωνάρι.

Σ' Εσένα αντιστέκεται φορώντας μαύρα η Αντιγόνη, και σ' όλη τη Χώρα πένθος

τύνεται ο λαός, που Εσένα φιλοξένησε.

Όμως, έξω από τη Χώρα, του Κροίσου οι ακόλουθοι και οι όμοιοί του όλα όσα έχουν τη

λάμψη του χρυσού στοιβάζουν στο δικό Σου θησαυροφυλάκιο.

Πιες επιτέλους, πιες! κραυγάζουν οι εγκάθετοι των Επιτρόπων· όμως ο Σωκράτης, με

οργή Σου επιστρέφει το κύπελλο γεμάτο ως επάνω.

Θα καταραστούν εν χορώ, ό,τι είναι δικό Σου οι θεοί, που τον Όλυμπό τους η δική Σου

έληση ζητάει ν' απαλλοτριώσει.

Στερημένη από πνεύμα, Εσύ θα φθαρείς χωρίς τη Χώρα, που το πνεύμα της, Εσένα,

Ευρώπη, εδημιούργησε.

Λίγα λόγια για το βιογραφικό του:

Ο Γκύντερ Γκας υπήρξε Γερμανός ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, γλύπτης και γραφίστας, η φωνή της μεταπολεμικής Γερμανίας, όπως αποκαλείται.
Θεωρείται μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της γερμανόφωνης λογοτεχνίας, βραβευμένος με Νόμπελ το 1999.
Το 1999 του απονεμήθηκε το Νομπέλ Λογοτεχνίας για το συνολικό του έργο

Η ζωή του ξεκίνησε στις 16 Οκτωβρίου 1927.
Μια ζωή γεμάτη σκαμπανεβάσματα, μεγάλες στιγμές και απορρίψεις.
Οι καθολικοί γονείς του διατηρούσαν στο Ντάντσιχ ένα κατάστημα με εδώδιμα αποικιακά προϊόντα. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε σε ένα μικρό διαμέρισμα «μεταξύ Αγίου Πνεύματος και Χίτλερ», όπως γράφει ο βιογράφος του, Μίχαελ Γιργκς. Όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν μόλις 17 ετών.

Σε νεαρή ηλικία ακόμη εκδήλωσε το ενδιαφέρον του για τις τέχνες. Σπούδασε γλυπτική και γραφιστική, έπαιζε σε συγκρότημα τζαζ μουσικής, ταξίδευε τακτικά, ώσπου το 1956 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι μαζί με την πρώτη του σύζυγο. Εκεί ξεκίνησε τη συγγραφική του καριέρα και το 1959 εξέδωσε το μυθιστόρημά του «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο». Ένα έργο που τάραξε τα νερά της συντηρητικής Γερμανίας, γνώρισε παγκόσμια επιτυχία, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και έγινε ταινία. 40 ολόκληρα χρόνια αργότερα τιμήθηκε για το συνολικό του έργο με το Νομπέλ Λογοτεχνίας. Τα μυθιστορήματα αλλά και τα ποιήματά του πραγματεύονται πολιτικά ζητήματα και κοινωνικές ανατροπές.

Ο Γκύντερ Γκρας παρέμεινε δημιουργικός και πολυτάλαντος μέχρι το τέλος. Το 2012 στην 64η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης, σε ηλικία 85 ετών, παρουσίασε την ποιητική του συλλογή με τίτλο «Τα εφήμερα». Πρόκειται για μια σειρά προσωπικών αλλά και πολιτικών ποιημάτων. Ανάμεσα στα δεύτερα συγκαταλέγεται και το ποίημα «Η ντροπή της Ευρώπης», που πρωτοδημοσιεύθηκε το Μάιο της ίδιας χρονιάς προκαλώντας αίσθηση. Σε αυτό ο Γκρας στηλιτεύει την ευρωπαϊκή πολιτική έναντι της Αθήνας και υπενθυμίζει το τεράστιο πνευματικό χρέος της Ευρώπης στην Ελλάδα. Συγγραφέας, ποιητής, γραφίστας, γλύπτης: αυτές είναι μόνο μερικές από τις πολλές ιδιότητές του. Ορισμένες φορές εικονογραφούσε και ο ίδιος τα βιβλία του.

Συχνά έστρεφε τα φώτα της δημοσιότητας πάνω του και λόγω της πολιτικής του δραστηριότητας. Για πολλά χρόνια θεωρούνταν στη Γερμανία ένα είδος «ηθικής αυθεντίας». Η αποκάλυψη της συμμετοχής του σε ηλικία 17 χρονών στα SS προκάλεσε έντονες αντιδράσεις εντός και εκτός των γερμανικών συνόρων. Ξαφνικά αυτός που υποστήριζε ότι η Γερμανία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με το «γάντι» λόγω του εθνοσοσιαλιστικού της παρελθόντος, θεωρήθηκε υποκριτής.

Τον Απρίλιο του 2012 ακολούθησε ένα δεύτερο σκάνδαλο. Ο Γκρας δημοσίευσε ένα κείμενο με τίτλο «Αυτό που πρέπει να ειπωθεί», στο οποίο ασκούσε κριτική στην πολιτική του Ισραήλ. Προειδοποίησε για ισραηλινή πυρηνική επίθεση εναντίον του Ιράν και χαρακτήρισε το Ισραήλ, το πυρηνικό του οπλοστάσιο και την πολιτική του στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη κίνδυνο για την παγκόσμια ειρήνη. Η κυβέρνηση του Ισραήλ τον συμπεριέλαβε στη λίστα των ανεπιθύμητων προσώπων ενώ του επέρριψαν κατηγορίες και για αντισημιτισμό.

Παρ’ όλα αυτά ο Γκύντερ Γκρας παρέμεινε πρότυπο για πολλούς νεότερους συναδέλφους του. Αυτοί που τον γνώρισαν προσωπικά τον χαρακτηρίζουν ευαίσθητο άνθρωπο με χιούμορ, που αγαπάει τη τζαζ μουσική. Οι φίλοι του γνωρίζουν επίσης ότι λάτρευε τη μαγειρική, το καλό κόκκινο κρασί και το τσιγάρο, το οποίο αρνιόταν να κόψει παρά την προχωρημένη του ηλικία. Σήμερα, σε ηλικία 87 ετών, ο μεγάλος γερμανός συγγραφέας έφυγε από τη ζωή στο Λύμπεκ της Γερμανίας.

Παγκόσμια γνωστός έγινε το 1959 με το μυθιστόρημά του «Το τενεκεδένιο Ταμπούρλο» (εκδ. Οδυσσέας), ένα σατιρικό πανόραμα της γερμανικής πραγματικότητας στο πρώτο ήμισυ του αιώνα μας, που έγινε και κινηματογραφική ταινία από τον συμπατριώτη του Φόλκερ Σλέντορφ. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα «Γάτα και Ποντίκι» (εκδ. Διογένης) και «Σκυλίσια Χρόνια» (εκδ. Διογένης), που συμπλήρωσαν την «Τριλογία του Ντάτσιχ», με την οποία εδραίωσε τη φήμη του.

Βαθύτατα πολιτικοποιημένος, ο Γκύντερ Γκρας αναμίχθηκε έντονα στη γερμανική πολιτική τη δεκαετία του ’60 υπό τη σημαία των σοσιαλδημοκρατών του Βίλι Μπραντ. Από τότε έχει δημοσιεύσει πολλά δοκίμια και λόγους, ονειρευόμενος μία Γερμανία χωρίς φανατισμούς και ολοκληρωτικές ιδεολογίες. Αντιτάχθηκε σθεναρά στους νατοϊκούς βομβαρδισμούς στη Σερβία το 1999, όπως και στην αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003.

Στην Ελλάδα είναι αρκετά γνωστός, καθώς πολλά έργα του βρίσκονται στα ράφια των βιβλιοπωλείων, ενώ άρθρα με την υπογραφή του βρίσκονται συχνά στις στήλες των ελληνικών εφημερίδων. Εκτός από την «Τριλογία του Ντάντσιχ», στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του: «Η Πρόβα της εξέγερσης των Πληβείων» (εκδ. Δωδώνη), «Ο κατακλυσμός» (εκδ. Δωδώνη), «Ο Μπουτ το Ψάρι» (εκδ. Οδυσσέας), «Ένα Ευρύ Πεδίο» (εκδ. Οδυσσέας ) και «Δυσοίωνα Κοάσματα» (εκδ. Οδυσσέας).

Το 1999 γίνεται ο έβδομος γερμανός, που βραβεύεται με Νόμπελ Λογοτεχνίας. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί το δοκίμιο «Ο αιώνας μου» (εκδ. Οδυσσέας), μια ματιά στην ιστορία του 20ου αιώνα που φεύγει και το 2002 το μυθιστόρημά του «Σαν τον κάβουρα», που θίγει ένα θέμα ταμπού για τους γερμανούς: Τη βύθιση από ρωσικό υποβρύχιο του μεταγωγικού «Βίλχελμ Γκούστλοφ», που μετέφερε γερμανούς στρατιώτες πίσω στην πατρίδα, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στις 12 Αυγούστου 2006, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Φρανκφούρτερ Αλγκεμάινε Τσάιτουνγκ» (FAZ), που ήταν αφιερωμένη στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Ξεφλουδίζοντας το κρεμμύδι», αποκάλυψε ότι στα δεκαεφτά του, υπηρέτησε για διάστημα μικρότερο των δύο μηνών στα ναζιστικά Waffen-SS. Μέχρι τότε ήταν γνωστό ότι στη διάρκεια του πολέμου είχε υπηρετήσει στην αντιαεροπορική άμυνα. Πάντως, ο Γκρας διευκρίνισε ότι στο διάστημα αυτό δε συμμετείχε σε καμία εγκληματική δράση και δεν έριξε καμία σφαίρα. Η αποκάλυψη αυτή για το παρελθόν του προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις ορισμένων ιστορικών και δημοσιογράφων, αλλά και και την υποστήριξη μεγάλης μερίδας του λογοτεχνικού κόσμου.

Στις 26 Μαΐου 2012 δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» το ποίημα του
«Η ντροπή της Ευρώπης», αφιερωμένο στην Ελλάδα των μνημονίων.

Ο Γκίντερ Γκρας πέθανε στις 13 Απριλίου 2015 στο Λίμπεκ της Γερμανίας, σε ηλικία 87 ετών.