Λίγα λόγια για την Λουκριτία Βοργία, από το Λογοτεχνικό περιβόλι, με αφορμή το θάνατό της...

Στις δημώδεις ελληνικές εκφράσεις το όνομα Λουκρητία Βοργία αποδίδεται συνηθέστερα σαν χαρακτηρισμός ατόμου ραδιούργου, είτε είναι γυναίκα, είτε είναι άνδρας.

Αλλά ποια είναι τελικά η Λουκριτία Βοργία;

Πασίγνωστη για την ομορφιά της , τα χρυσαφένια της μαλλιά, τους σκανδαλώδεις έρωτές της αλλά και για τα εγκλήματα στα οποία φέρεται να είχε αναμειχθεί…
Το όνομά της έμεινε γνωστό στην ιστορία σαν συνώνυμο της ακολασίας και της ίντριγκας….

Η Λουκριτία Βοργία είναι η προστάτιδα των τεχνών, πατρόνα της Αναγέννησης και μία από τις πιο σκοτεινές, αινιγματικές και μυστηριώδεις γυναίκες όλων των εποχών.
Απόγονος μια από τις μισητές δυναστείες της Ευρώπης, των Βοργιών, η πανέμορφη αριστοκράτισσα έχει συνδέσει το όνομα της με πάθη, προσωπικές φιλοδοξίες αλλά και αλλεπάληλους γάμους.
Για την τέχνη, η Λουκρητία Βοργία -με τη φήμη να προηγείται του προσώπου- είναι ένα άτομο ραδιούργο, γυναίκα ή άνδρας που θα πετύχει τον σκοπό του με κάθε τρόπο.

Η Λουκρητία Βοργία φέρεται κόρη και ερωμένη ταυτοχρόνως του πάπα Αλέξανδρου ΣΤ', ερωμένη των αδελφών της, Τζιοβάνι και Καίσαρα Βοργία, μητέρα εγκαταλειμμένου εξώγαμου τέκνου -με πατέρα τον έναν εκ των δύο αδελφών της-, μια γυναίκα πανούργα, ανήθικη και εκδικητική, μια κανονική «μαύρη χήρα» του καιρού της που οδηγούσε τους άντρες στην καταστροφή και τον θάνατο.

Πως την περιγράφουν οι σύγχρονοί της;

«Είναι ωραία στη μορφή, έχει όμορφα, ξύπνια μάτια. Το πρόσωπο μάλλον μακρύ. Η μύτη όμορφη και καλοσχηματισμένη, τα μαλλιά χρυσαφένια, τα μάτια αστραφτερά΄.»
Ποιητές την υμνούσαν στα λατινικά για τη σαγήνη του βλέμματός της και το απαράμιλλο κάλλος της.

Ο ιταλός βάρδος Έκτορ Στρότσι ισχυρίστηκε μάλιστα ότι όποιος κοίταζε τον ήλιο τυφλωνόταν, όποιος κοίταζε τη Μέδουσα μεταμορφωνόταν σε πέτρα και όποιος κοίταζε τη Λουκρητία Βοργία έμενε πρώτα τυφλός και μετά απολιθωμένος!

Τι γράφουν οι χρονικογράφοι γι’ αυτήν;

Οι σύγχρονοι της Λουκρητίας χρονικογράφοι της απέδωσαν πλήθος κατηγοριών. Αντίθετα οι νεότεροι ιστοριοδίφες εξετάζοντας τα πολιτικά πάθη και τις θρησκευτικές έριδες της εποχής εκείνης στέκονται απέναντι από το πρόσωπό της με περισσότερο ίσως σεβασμό. Συγκεκριμένα ο Γρηγορόβιος καίτοι αναγνωρίζει τη Λουκρητία ως φιλήδονη γενικά, δεν δέχεται να είχε εγκληματική φύση, θεωρώντας πως όλα αυτά είναι κατηγορίες των εχθρών των Βοργιών. Βέβαια υπήρξαν και συγγραφείς που προσπάθησαν να την εξαγνίσουν από κάθε κατηγορία.

Κατά την ασφαλέστερη κρίση η Λουκρητία δεν ήταν τύπος ανήθικου ανθρώπου (immorale), αλλά μάλλον εξωηθική (amorale) που όμως μπορούσε να διακρίνει τα όρια μεταξύ της ηθικής και της ανηθικότητας. Όπως σημειώνει ο Γέμπχαρτ (Gebhart).

«Όλα της ήταν φευγαλέα, ακαθόριστα, αμφίρροπα, άτολμα, τόσο στο πνεύμα όσο και στην έκφρασή της και προπάντων ο χαρακτήρας της. Κατέστη κοντά στον πατέρα της και τους φιλόδοξους αδελφούς της "ευμάλακτος κηρός", "χαρίεσσα σκλάβα", που όμως η εκπαίδευσή της δεν μόρφωσε την αιδώ, ούτε τον λεπτοφυή γυναικείο αυτοσεβασμό.Έτσι ως γλυκύτατη γυνή προετοιμάστηκε να δεχτεί χωρίς αντιστάσεις τις σκανδαλωδέστερες περιπέτειες του Οίκου των Βοργιών τις οποίες κάποια ψυχική αναισθησία τις καθιστούσες λιγότερο οδυνηρές για την ίδια. Συνήθισε στο πόνο, (συνεχίζει ο Γέμπχαρτ) όπως συνήθισε τα παράξενα θεάματα της παπικής αυλής».

Σε κάποια δε επιστολή της, λίγο πριν πεθάνει, προς τον Πάπα Λέοντα Ι΄διαφαίνεται το παράπονο μιας πικραμένης ύπαρξης στην οποία το παρελθόν, της είχε αφήσει μάλλον μελαγχολικές παρά φρικιαστικές αναμνήσεις.

Μια μικρή αναδρομή στο βιογραφικό της:

Η Λουκρητία Βοργία γεννιέται στις 18 Απριλίου 1480 στα περίχωρα της Ρώμης σαν καρπός μιας σκανδαλώδους σχέσης: ήταν νόθα κόρη του καρδινάλιου Ροδρίγου Βοργία, μετέπειτα πάπα Αλέξανδρου ΣΤ', και της ερωμένης του, Βανότσα Κατανέι, γεγονός που την έκανε αδελφή των αδίστακτων Καίσαρα και Τζιοβάνι Βοργία.

Παρά την εξώγαμη φύση του τοκετού, η μικρή Λουκρητία μεγαλώνει στην αυλή της δυναστείας και φέρεται να λαμβάνει ανώτερη μόρφωση, με την ίδια να μιλά και να γράφει άπταιστα ιταλικά, γαλλικά, λατινικά και ελληνικά.

Το πανέμορφο και ιδιαιτέρως ευφυές κορίτσι σύντομα όμως θα εμπλακεί στον αδυσώπητο αγώνα του οίκου της για εξουσία, με τον ανελέητο πατέρα να τη χρησιμοποιεί ως γαμήλιο δόλωμα για την επίτευξη των ιδιοτελών σκοπών του...

Καρπός μιας σκανδαλώδους σχέσης, η Λουκρητία Βοργία (Lucrezia Borgia) γεννήθηκε στις 18 Απριλίου του 1480 στη Ρώμη. Ήταν νόθα κόρη του πάπα Αλέξανδρου ΣΤ’, κατά κόσμον Ροντρίγκο Βοργία, και αδελφή του Καίσαρα Βοργία – μια οικογένεια από τις πιο λαμπρές, αλλά και αδίστακτες της εποχής.

Στο χορό εξουσίας και αίματος που έκανε διαβόητους τους Βοργίες, η Λουκρητία κατηγορήθηκε ότι συνωμότησε στην εξόντωση των συζύγων της, ότι δηλητηρίασε τους αντιπάλους του πατέρα της κι ότι διατηρούσε αιμομικτικές σχέσεις με τον αδερφό της.

Ο πρώτος γάμος της, σε ηλικία 13 ετών, με τον Τζιοβάνι Σφόρτσα Πεζάρο ακυρώθηκε από τον πατέρα της πέντε χρόνια αργότερα και τότε η Λουκρητία αναγκάστηκε να παντρευτεί τον Αλφόνσο του Αραγκόν, νόθο γιο του βασιλιά της Νάπολης. Ο δεύτερος σύζυγός της δολοφονήθηκε το 1500 από τον ίδιο το σωματοφύλακά του, κατόπιν εντολής του αδελφού της Καίσαρα.

Μεταξύ των δύο γάμων, η Λουκρητία είχε συνάψει σχέση με έναν νεαρό παπικό ακόλουθο, τον Πέντρο Καλντερόν. Στη σχέση αυτή δόθηκε δραματικό τέλος από τους Βοργίες. Ο Πέντρο μαχαιρώθηκε και αργότερα βρέθηκε στον Τίβερη, με τα χέρια και τα πόδια του δεμένα.

Σύμφωνα με τα νέα σχέδια της οικογένειάς της, το 1501 η Λουκρητία παντρεύτηκε τον Αλφόνσο του Εστ, κατόπιν σκληρών διαπραγματεύσεων για την προίκα της. Μετά το θάνατο του πατέρα του, το 1505, ο Αλφόνσο έγινε Δούκας της Φεράρα και η Λουκρητία, Δούκισσα.

Στη Φεράρα, η Λουκρητία κατάφερε επιτέλους να «δραπετεύσει» από το διεφθαρμένο οικογενειακό της περιβάλλον. Δημιούργησε μία λαμπρή αυλή, που προσέλκυσε τους επιφανέστερους καλλιτέχνες, συγγραφείς και λόγιους της εποχής εκείνης, κερδίζοντας την εκτίμησή τους με την ομορφιά και την ευγένειά της. Υπήρξε αφοσιωμένη σύζυγος και απέκτησε επτά παιδιά... Η τελευταία γέννα, όμως, ήταν μοιραία. Πέθανε, κατά τη διάρκεια του τοκετού, στις 24 Ιουνίου του 1519.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, δεν υπάρχει καμία ιστορική απόδειξη που να επιβεβαιώνει τα όσα της καταμαρτυρούν. Εντούτοις, το όνομά της έμεινε στην ιστορία ως συνώνυμο της ακολασίας και της ίντριγκας. Έτσι απεικονίζεται, τόσο στο δράμα του Βίκτορος Ουγκώ, όσο και στην όπερα του Ντονιτσέτι, δύο μεγάλα έργα που βασίζονται σ’ αυτούς τους μύθους.