Μια θεατρική παράσταση με τον Ερωτόκριτο, του Βιντσέντζου Κορνάρου θα πραγματοποιηθεί στις 4 Σεπτεμβρίου 2019, και ώρα 21.00 μ.μ στην Πύλη Βηθλεέμ, που κανένας Ηρακλειώτης δεν πρέπει να χάσει!

Ο Σύλλογος Συγγραφέων Λογοτεχνών «Κρητών Λόγος», στα πλαίσια των εκδηλώσεων "ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2019 " ανεβάζει την θεατρική παράσταση από το έργο του Βιντσέντζου Κορνάρου

Ερωτόκριτος,
που σκηνοθετεί και ερμηνεύει

η "Άσπα Κυρίμη".

Στην Πύλη Βηθλεέμ στις 4 Σεπτεμβρίου ημέρα Τετάρτη & ώρα έναρξης
21.00 μ.μ.

Ευχαριστούμε τον κο Γιώργο Αντωνάκη Καλλιτεχνικό Διευθυντή του Δήμου Ηρακλείου.

Να τονίσουμε πως ο Αδαμάντιος Κοραής ονόμασε τον ποιητή του Ερωτόκριτου "Όμηρο της δημώδους ποιήσεως`, ενώ από τη μελέτη του επηρεάστηκε ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός.
Ο Γιώργος Σεφέρης στο γνωστό του δοκίμιο για τον Ερωτόκριτο σημειώνει τις αρετές αυτού του έργου: «έλλειψη ρητορείας, περιγραφή της λεπτομέρειας, κυριαρχία στη γλώσσα και τον ρυθμό της».
Ο Ερωτόκριτος είναι ποίημα «γοητευτικό».
Ακόμα και οι επαναλήψεις συντελούν στη γοητεία που ασκεί.
Το ποίημα έγινε δημοφιλές ανάγνωσμα των λαϊκών τάξεων και κέρδισε την προσοχή και το θαυμασμό των μελετητών.

Ο Ερωτόκριτος είναι έμμετρο μυθιστόρημα που συντέθηκε από τον Βιτσέντζο Κορνάρο στην Κρήτη, πιθανότατα κατά τη πρώτη δεκαετία του 17ου αιώνα. Αποτελείται από 10.012 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους αποδιδόμενους στην Κρητική διάλεκτο, εκ των οποίων οι τελευταίοι δώδεκα αναφέρονται στον ίδιο τον ποιητή. Κεντρικό θέμα του είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους, τον Ερωτόκριτο, που στο έργο αναφέρεται μόνο ως Ρωτόκριτος ή Ρώκριτος, και την Αρετούσα, και γύρω από αυτό περιστρέφονται και άλλα θέματα όπως η τιμή, η φιλία, η γενναιότητα και το κουράγιο. Μαζί με το έργο Ερωφίλη του Γεωργίου Χορτάτση είναι τα σημαντικότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας την περίοδο της Βενετοκρατίας. Ο Ερωτόκριτος πέρασε στην λαϊκή παράδοση και παραμένει ένα εξαιρετικά δημοφιλές κλασικό έργο, χάρη επίσης και στην μελοποίησή του από τον Χριστόδουλο Χάλαρη και την ερμηνεία του από τον Νίκο Ξυλούρη.

Ποιά είναι όμως η ιστορία του Ερωτόκριτου;

Το έργο διαδραματίζεται στην αρχαία Αθήνα, ο κόσμος όμως που απεικονίζει είναι σύνθετο κατασκεύασμα που δεν ανταποκρίνεται σε κάποια συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα: παράλληλα με τις αρχαιοελληνικές αναφορές, εμφανίζονται αναχρονισμοί και πολλά στοιχεία του δυτικού κόσμου, όπως η κονταρομαχία. Η υπόθεση χωρίζεται σε πέντε τμήματα και είναι συνοπτικά η εξής:

Α’ μέρος.

Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηράκλης και η σύζυγός του αποκτούν μετά από πολλά χρόνια γάμου μια κόρη, την Αρετούσα. Τη βασιλοπούλα ερωτεύεται ο γιος του πιστού συμβούλου του βασιλιά, Ερωτόκριτος. Επειδή δεν μπορεί να φανερώσει τον έρωτά του, πηγαίνει κάτω από το παράθυρό της τα βράδια και της τραγουδά. Η κοπέλα σταδιακά ερωτεύεται τον άγνωστο τραγουδιστή. Ο Ηράκλης, όταν μαθαίνει για τον τραγουδιστή, του στήνει ενέδρα για να τον συλλάβει, ο Ερωτόκριτος όμως μαζί με τον καλύτερό του φίλο σκοτώνει τους στρατιώτες του βασιλιά. Ο Ερωτόκριτος, καταλαβαίνοντας ότι ο έρωτάς του δεν μπορεί να έχει αίσια έκβαση, ταξιδεύει στη Χαλκίδα για να ξεχάσει. Στο διάστημα αυτό ο πατέρας του αρρωσταίνει και όταν η Αρετούσα τον επισκέπτεται, βρίσκει στο δωμάτιο του Ερωτόκριτου μια ζωγραφιά που την απεικονίζει και τους στίχους που της τραγουδούσε. Όταν εκείνος επιστρέφει, ανακαλύπτει την απουσία της ζωγραφιάς και των τραγουδιών και μαθαίνει ότι μόνο η Αρετούσα τους είχε επισκεφτεί. Επειδή καταλαβαίνει ότι αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του και ότι μπορεί να κινδυνεύει, μένει στο σπίτι προσποιούμενος ασθένεια και η Αρετούσα του στέλνει για περαστικά ένα καλάθι με μήλα, ως ένδειξη ότι ανταποκρίνεται στα συναισθήματά του.

Β’ μέρος.
Ο βασιλιάς οργανώνει κονταροχτύπημα για να διασκεδάσει την κόρη του. Παίρνουν μέρος πολλά αρχοντόπουλα από όλον τον γνωστό κόσμο και ο Ερωτόκριτος είναι ο νικητής.

Γ’ μέρος.

Το ζευγάρι αρχίζει να συναντιέται κρυφά στο παράθυρο της Αρετούσας. Η κοπέλα παρακινεί τον Ερωτόκριτο να τη ζητήσει από τον πατέρα της. Όπως είναι φυσικό, ο βασιλιάς εξοργίζεται με το «θράσος» του νέου και τον εξορίζει. Ταυτόχρονα φτάνουν προξενιά για την Αρετούσα από το βασιλιά του Βυζαντίου. Η κοπέλα αμέσως αρραβωνιάζεται κρυφά με τον Ερωτόκριτο, πριν αυτός εγκαταλείψει την πόλη.

Δ’ μέρος

Η Αρετούσα αρνείται να δεχθεί το προξενιό και ο βασιλιάς τη φυλακίζει μαζί με την πιστή παραμάνα της. Έπειτα από τρία χρόνια, όταν οι Βλάχοι πολιορκούν την Αθήνα, εμφανίζεται ο Ερωτόκριτος μεταμφιεσμένος από μαγεία. Σε μια μάχη σώζει τη ζωή του βασιλιά και τραυματίζεται.

Ε’ μέρος.

Ο βασιλιάς για να ευχαριστήσει τον τραυματισμένο ξένο του προσφέρει σύζυγο την κόρη του. Η Αρετούσα αρνείται και αυτόν τον γάμο και στη συζήτηση με τον μεταμφιεσμένο Ερωτόκριτο επιμένει στην άρνησή της. Ο Ερωτόκριτος την υποβάλλει σε δοκιμασίες για να επιβεβαιώσει την πίστη της και τελικά της αποκαλύπτεται αφού λύνει τα μαγικά που τον είχαν μεταμορφώσει. Ο βασιλιάς αποδέχεται το γάμο και συμφιλιώνεται με τον Ερωτόκριτο και τον πατέρα του και ο Ερωτόκριτος ανεβαίνει στο θρόνο της Αθήνας.

Να σας θυμίσουμε ένα μικρό απόσπασμα , το οποίο έχει μελοποιηθεί με την αλησμόνητη φωνή του Νίκου Ξυλούρη:

Τ`άκουσες Αρετούσα μου, τα θλιβερά μαντάτα;

ο Κύρης σου μ’ εξόρισε σ’ τση ξενιτιάς τη στράτα.

Τέσσερεις μέρες μοναχά μου ’δωκε ν’ ανιμένω,

κι αποκείς να ξενιτευτώ, πολλά μακριά να πηαίνω.

Και πώς να σ’ αποχωριστώ και πώς να σου μακρύνω

και πώς να ζήσω δίχως σου τον ξωρισμόν εκείνο;

Εσίμωσε το τέλος μου, μάθεις το θες, Κερά μου,

στα ξένα πως μ’ εθάψασι, κι εκεί ’ν’ τα κόκκαλά μου.

Κατέχω το κι ο Κύρης σου γλήγορα σε παντρεύγει,

Ρηγόπουλο, Αφεντόπουλο, σαν είσαι συ γυρεύγει.

Κι ουδέ μπορείς ν’ αντισταθείς στα θέλουν οι Γονείς σου

νικούν τηνε τη γνώμη σου κι αλλάσσει η όρεξή σου.

Μια χάρη Αφέντρα σου ζητώ κι εκείνη θέλω μόνο

και μετά κείνη ολόχαρος τη ζήση μου τελειώνω:

Την ώρα π’ αρραβωνιαστείς, να βαριαναστενάξεις

κι όντε σα νύφη στολιστείς, σαν παντρεμένη αλλάξεις.

Ν’ αναδακρυώσεις και να πεις: «Ρωτόκριτε καημένε,

τα σου ’ταξα λησμόνησα, τα ’θελες πλιο δεν έναι».

Και κάθε μήνα μια φορά μέσα στην κάμερά σου,

λόγιασε τα ’παθα για σε, να με πονεί η καρδιά σου.

Και πιάσε και τη ζωγραφιά που ’ναι στ’ αρμάρι μέσα

και τα τραγούδια που ’λεγα οπού πολύ σ’ αρέσα.

Και διάβαζέ τα, θώρειε τα κι αναθυμού κι εμένα,

πως μ’ εξορίσανε για σε πολλά μακριά στα ξένα.

Κι όντε σου πουν κι απόθανα, λυπήσου με και κλάψε

και τα τραγούδια που ’βγαλα, μες στη φωτιάν τα κάψε.

Mα όπου κι αν πάγω, όπου βρεθώ, κι ότι καιρόν που ζήσω,

τάσσω σου άλλη να µη δω, µουδέ ν’ αναντρανίσω.

Kι ας τάξω ο κακορίζικος, πως δε σ’ είδα ποτέ µου,

ένα κερί-ν αφτούµενον εκράτουν, κ’ ήσβησέ µου.

Kάλλιά’χω εσέ µε Θάνατον, παρ’ άλλη µε ζωή µου,

για σένα εγεννήθηκε στον Kόσµον το κορµί µου.

Λίγα λόγια για την Γλώσσα του έργου:

Η γλώσσα του Ερωτοκρίτου είναι η κρητική διάλεκτος και ειδικότερα το ιδίωμα της Σητείας.
Χρησιμοποιούνται χαρακτηριστικοί διαλεκτικοί τύποι όπως τα άρθρα τση (της) και τσι (τις), η ερωτηματική αντωνυμία (ε)ίντα στη θέση του τι, τα άρθρα τον , την, το σε θέση αναφορικής αντωνυμίας (Δεν είχαν την αποκοτιά στα θέλου να μιλήσου), σίγηση του τελικού -ν στη γενική πληθυντικού και στο γ' πληθυντικό πρόσωπο
(των αρμάτω, μιλήσου), τοποθέτηση της αντωνυμίας μετά το ρήμα (επίταξη του κλιτικού, π.χ. εχάσαν τα), χρήση τής παρεκτεταμένης αντωνυμίας αυτόνος και αυτείνος (κατά το εκείνος). Ειδικότερα βασίζεται στο ανατολικό κρητικό ιδίωμα και εμφανίζει τα τυπικά χαρακτηριστικά του, όπως χρήση της αντωνυμίας τως αντί τους (τα πάθη τως), τη χρήση της αύξησης η- στους παρελθοντικούς χρόνους (ήκαμε, ήβανε), την αποβολή του -ι- μετά από -σ- (απουράνωση, π.χ. να τσ' αξώση), καθώς και τον παθητικό αόριστο -θηκα, -θηκες, -θηκε (αντί του δυτικοκρητικου -θη, -θης, -θη(ν), π.χ. εχάθηκε αντί εχάθη).

Μερικά χαρακτηριστικά τής φωνητικής τού Ερωτοκρίτου είναι[5]: α) αφομοίωση ή σίγηση των ενήχων μ, ν εντός λέξεως, όταν ακολουθεί λ, ρ ή διαρκές τριβόμενο θ, φ, χ (π.χ. τη χέρα, έλαψα, μέφεται, αθιβολή), β) τροπή τού άρθρου η και οι σε ημίφωνο [j], όταν κατά τη συνεκφορά ακολουθεί φωνήεν α, ε, ο (π.χ. η jάλλη, οι jαθρώποι), γ) σίγηση του υποτακτικού φωνήεντος ι κατά τη συνίζηση, όταν προηγείται διαρκές φατνιακό (συριστικό) σύμφωνο, δηλαδή στα συμπλέγματα σι, ξι, ψι, ζι (π.χ. ανιψός, άξος, ξάζω).

Βέβαια ο Κορνάρος, όπως και οι άλλοι Κρητικοί συγγραφείς της περιόδου, δεν περιορίζεται στους αυστηρούς κανόνες τού ενός ιδιώματος, αλλά χρησιμοποιεί και στοιχεία του άλλου, κυρίως για την εξυπηρέτηση μετρικών αναγκών. Η γλώσσα του Ερωτoκρίτου βασίζεται στην ομιλουμένη κρητική διάλεκτο (κυρίως στο ιδίωμα της Σητείας), διαφοροποιείται όμως από αυτήν, εάν συγκριθεί με τις κωμωδίες ή τα διάφορα έγγραφα, αφού παρουσιάζει ελάχιστες λέξεις που προέρχονται από τα Ιταλικά, ενώ αντίθετα έχει συχνά λογιότερα λεξιλογικά στοιχεία.
Οι γλωσσικές επιλογές του Κορνάρου χαρακτηρίζονται ως ακριβείς και εκφραστικές, αλλά παράλληλα λιτές, όπως μαρτυρεί η περιορισμένη παρουσία κοσμητικών επιθέτων. Αντίθετα, είναι πλούσιες οι παραστατικές εικόνες και οι εκτενείς παρομοιώσεις.

Εξίσου φροντισμένη είναι και η στιχουργία του κειμένου: αποφεύγονται οι χασμωδίες και δεν υπάρχουν ατέλειες στην ομοιοκαταληξία. Και η στιχουργία, όπως και η γλώσσα, διαφοροποιείται σε κάποια χαρακτηριστικά από του δημοτικού τραγουδιού: Εμφανίζεται εναλλαγή στη θέση των τονιζόμενων συλλαβών μέσα στον στίχο (ακόμη και σε μονές συλλαβές, παρ' όλο που στον ίαμβο τονίζονται οι ζυγές), συχνή παρουσία διασκελισμών και στίξη στο εσωτερικό του στίχου, στοιχεία που συντελούν στη ρυθμική ποικιλία και στην αποφυγή της μονοτονίας.

Εδώ θα βρείτε όλο τον Ερωτόκριτος , σε μορφή ψηφιακού βιβλίου: