Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε η θεατρική παράσταση του «Ερωτόκριτου» του Β. Κορνάρου, στην Πύλη Βηθλεέμ, υπό την αιγίδα του Δήμου Ηρακλείου και το σύλλογο συγγραφέων

Γράφει η Ρένα Τζωράκη –Μανουκάκη©
Δημοσιογράφος-Λογοτέχνης
Γραμματέας Συλλόγου-Λογοτεχνών
«Κρητών Λόγος»

Χτες το βράδυ 4/9/2019, στην Πύλη Βηθλεέμ και ώρα έναρξης 21.00 πραγματοποιήθηκε με επιτυχία , με πρωτοβουλία της Προέδρου του συλλόγου μας κας Χαρούλας Τσικριτσή-Μπαρνιά και με ομόφωνη απόφαση του ΔΣ,

η θεατρική παράσταση της κ. Άσπας Κυρίμη
«Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου, σε σύνθεση

κειμένου-σκηνοθεσία-ερμηνεία της Άσπας Κυρίμη,
μουσική επιμέλεια της Αθηνάς Καψετάκη,
σκηνικό κοστούμι της Ιουλία Σταυρίδου.

Υπό την αιγίδα του Δήμου Ηρακλείου, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά.

Τέσσερις ολόκληρους αιώνες μετά, ο ποιητής Βιτσέντζος Κορνάρος εξακολουθεί να ζει στη Σητειακή γη, να μας δροσίζει με το νάμα των στίχων του .

Ο Ερωτόκριτος είναι ένα από τα πιο κλασικά και πιο δημοφιλή έργα της Κρητικής και γενικότερα της Ελληνικής λογοτεχνίας και της λαικής μας παράδοσης, γιατί πραγματεύεται την αγάπη και τον έρωτα, καθώς επίσης και τη φιλία και τις οικογενειακές σχέσεις με έναν εκπληκτικά διαχρονικό τρόπο. Εξάλλου δεν είναι τυχαίο ότι ο Βιτσέντζος Κορνάρος από τη Σητεία, θεωρείται ο Σαίξπηρ της Κρήτης!

Ο Ερωτόκριτος είναι ένα ποίημα 10.000 στίχων.
Πώς να τον αφηγηθείς: Τι να τολμήσεις να αφαιρέσεις;

Κι όμως η κα Άσπα Κυρίμη τόλμησε επέλεξε να αφηγηθεί την ερωτική ιστορία του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, αφήνοντας στο φόντο το επικό μέρος του κειμένου και να αφήσει άναυδο το κοινό της!
Στην κυριολεξία μας μάγεψε με την υπέροχη φωνή της,
την μουσική υπόκρουση…
Ένα μεγάλο εύγε από το ΔΣ και τα μέλη του συλλόγου μας , στην κα Κυρίμη ,που σε εποχές οικονομικής κρίσης άνθρωποι του πνεύματος,
βάζουν την δική τους σφραγίδα, το δικό τους λιθαράκι για επαγρύπνιση, αφύπνιση του πνεύματος και ανάδειξη της Κρητικής ντοπιολαλιάς μας.

Το χρέος του πνευματικού ανθρώπου γίνεται

πολλαπλάσιο σε ώρες κρίσης, κρίσης ιδεών,

αρχών, θεσμών, δικαιωμάτων. Τότε προπάντων

έχει καθήκον ο πνευματικός άνθρωπος να

δράσει, να μιλήσει, ν’ αγωνιστεί για να

υπερασπίσει όσα έχει κατακτήσει, να φωτίσει

τους αφώτιστους, να νικήσει τους νωθρούς, να

γαλβανίσει τους ενθουσιώδεις, να ξεσκεπάσει

τους ψεύτες, να καταγγείλει τους επιτηδείους

Όταν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον ασφυκτικό κλοιό

γύρω τους εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, αναζητούν

την ουσία και μια νότα αισιοδοξίας σε πιο αυθεντικές

καταστάσεις και συνιστώσες, οι οποίες εκφράζονται

μέσα από την τέχνη. Ο ρόλος της οφείλει να είναι

ενθαρρυντικός, ρόλος αφύπνισης και αισιοδοξίας καθώς

λειτουργεί ως μέσο αποσυμφόρησης και αλληλεγγύης.

Ολοκληρώνω με ένα στίχο του εθνικού ποιητή Κωστή

Παλαμά, από το "Δωδεκάλογο του γύφτου".

"Και μην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί να κατρακυλήσεις πιο

βαθιά στου κακού την σκάλα, για τ' ανέβασμα ξανά που σε καλεί

θα αιστανθείς να σου φυτρώνουν, ω χαρά, τα φτερά, τα φτερά τα

πρότινά σου τα μεγάλα" .

Λίγα λόγια για τον Ερωτόκριτο και την υπόθεση του έργου:

Ο Ερωτόκριτος, είναι

μια ιστορία σαν παραμύθι, για δυο ερωτευμένους, τον κακό βασιλιά, τη Νένα που προστατεύει και προσπαθεί να προλάβει τα χειρότερα, μια ιστορία με τέσσερα μήλα, μαγικά φίλτρα, μάγισσες, μεταμορφώσεις, εξορίες, μια ιστορία για τη δύναμη και τον πόνο της αγάπης, μια ιστορία σαν παραμύθι με ευτυχές τέλος.

Ο Ερωτόκριτος είναι ένα έργο που τοποθετείται στην Αθήνα, ωστόσο ο κόσμος που περιγράφεται δεν αφορά κάποια συγκεκριμένη ιστορική κατάσταση και πόλη, αντίθετα υπάρχουν πολλοί αναχρονισμοί, ενώ μπλέκονται στοιχεία ανατολής και δύσης.

Η Αρετούσα είναι κόρη του βασιλιά της Αθήνας, Ηρακλή. Ο Ερωτόκριτος, γιος του Πεζόβουλου (σύμβουλος του βασιλιά), ερωτεύεται την Αρετούσα, αλλά δεν μπορεί να φανερώσει τον έρωτα του λόγω της θέσης του κι έτσι αρκείται να τραγουδά κάτω από το παράθυρο της.

Η Αρετούσα γοητεύεται από τον τραγουδιστή χωρίς να ξέρει ποιός είναι, αλλά ο Βασιλιάς Ηρακλής μαθαίνει τι συμβαίνει και στήνει ενέδρα στον Ερωτόκριτο για να τον πιάσει. Εκείνος σκοτώνει τους φύλακες του βασιλιά και φεύγει στη Χαλκίδα για να μην συλληφθεί.

Η Αρετούσα στο μεταξύ βρίσκει τυχαία το δωμάτιο του Ερωτόκριτου και εκεί ανακαλύπτει μια ζωγραφιά της και τους στίχους που τραγουδούσε ο Ερωτόκριτος στο παράθυρο της. Κάποια στιγμή που επιστρέφει ο Ερωτόκριτος στο παλάτι, αντιλαμβάνεται ότι η ταυτότητα του έχει πια αποκαλυφθεί και μένει στο σπίτι σαν να πάσχει από κάποια ασθένεια.

Στο μεταξύ ο Ηρακλής οργανώνει μια κονταρομαχία, και ο Ερωτόκριτος που συμμετέχει κερδίζει τον αγώνα, και το παράνομο ζευγάρι πια αρχίζει να συναντιέται κρυφά.

Ο Ερωτόκριτος ζητά το χέρι της Αρετούσας και ο Ηρακλής τον εξορίζει λόγω του θράσους του, και αρραβωνιάζει την κόρη του με κάποιον που της προξενεύει. Η Αρετούσα αρνείται το προξενιό και ο Ηρακλής τη φυλακίζει.

Τρία χρόνια αργότερα, οι Βλάχοι έρχονται να καταλάβουν την Αθήνα και ο Ερωτόκριτος με το μαγικό φίλτρο μιας μάγισσας αλλάζει εμφάνιση και μεταμορφωμένος σώζει τη ζωή του βασιλιά. Ο Ηρακλής χωρίς να ξέρει ποιος είναι, του προσφέρει το χέρι της Αρετούσας από ευγνωμοσύνη, αλλά ο Ερωτόκριτος ζητά το χέρι της κόρης του βασιλιά.

Η Αρετούσα που δεν αναγνωρίζει τον μεταμορφωμένο Ερωτόκριτο, δεν δέχεται την πρόταση του, παραμένοντας πιστή στην χαμένη αγάπη της. Ο Ερωτόκριτος χαρούμενος με την πιστή αγάπη της Αρετούσας, παίρνει το αντίδοτο και η μεταμόρφωση του χάνεται.

Στο τέλος, ο Ερωτόκριτος παντρεύεται την Αρετούσα, γίνεται βασιλιάς της Αθήνας και ο Βιτσέντζος Κορνάρος δίνει αίσιο τέλος σ΄αυτή την ιστορία αγάπης.

Συμβολισμοί στον Ερωτόκριτο:

Ο συμβολικός και αλληγορικός του χαρακτήρας είναι το διδακτικό και μυητικό στοιχείο που αναγνωρίζει ο άνθρωπος μέσα του όσα χρόνια κι αν περάσουν από τη συγγραφή του και γι’ αυτό ο Ερωτόκριτος είναι πάντα επίκαιρος!

Μέχρι σήμερα, ο Ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως. Από τον Ερωτόκριτο έχουν εμπνευστεί έργα λογοτεχνίας, ποίησης, θεάτρου, ζωγραφικής, μουσικής.
Το ποίημα έχει μελοποιηθεί από διάφορους καλλιτέχνες. Η πρώτη νεοελληνική μελοποίηση έγινε πιθανότατα το 1935 ή 1937, από τον συνθέτη Αλέκο Αλιμπέρτη. Η επικρατούσα μορφή μελοποίησης του Ερωτόκριτου και πιο γνωστή στο ευρύ κοινό είναι η ενορχήστρωση του Χριστόδουλου Χάλαρη, με τη φωνή του λυράρη και τραγουδιστή Νίκου Ξυλούρη.

Η ετυμολογία της λέξης Ερωτόκριτος από τις λέξεις έρωτας & κριτος=σημαίνει αυτός που βασανίζεται από έρωτα.

Ο Ερωτόκριτος αποδεικνύει την αξία του σαν Πολεμιστής.

Η Αρετούσα-Ψυχή τον εμπνέει για να νικήσει και ταυτόχρονα τον ερωτεύεται. Καθώς, όμως, ο ήρωας δεν ανήκει στην κάστα των Αρχόντων, ο Βασιλιάς αρνείται την ένωση και τον εξορίζει. Παρά το γεγονός ότι ο Βασιλιάς φαίνεται να είναι ο κακός της υπόθεσης, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Σε αυτό το σημείο του ποιήματος, παρατηρούμε κάτι που συμβαίνει σε όλους τους μύθους: αυτός που φαινομενικά είναι ο κακός, δεν είναι απαραίτητα τέτοιος αν εξετάσουμε το ζήτημα από μια πιο εσωτερική, φιλοσοφική άποψη. Με άλλα λόγια, ο Βασιλιάς ενεργεί εδώ ως Δάσκαλος που δίνει στον Μαθητή την ευκαιρία να εξελιχθεί παραπάνω. Το ίδιο μοτίβο συναντούμε και έναν άλλο πολύ γνωστό και αγαπητό ελληνικό μύθο. Στην Οδύσσεια του Ομήρου ο Ποσειδώνας είναι αυτός που ταλαιπωρεί τον Οδυσσέα βάζοντάς του συνεχείς δυσκολίες και εμπόδια στο δρόμο του ήρωα προς την Ιθάκη. Η αλήθεια, όμως, είναι και πάλι διαφορετική. Παρότι ο θαλάσσιος θεός παρουσιάζεται να είναι ο κακός και ο δύστροπος που δεν επιτρέπει στον Οδυσσέα να γυρίσει στο σπίτι του, είναι στην πραγματικότητα αυτός που βοηθάει τον ήρωα να εξελιχθεί. Έτσι ο Οδυσσέας γίνεται πιο δυνατός, καταλάβει ποια είναι τα ελαττώματά του και ποιες οι αρετές του και πώς να τις χρησιμοποιήσει ώστε να νικήσει τα άσχημά του στοιχεία.

Για παράδειγμα, τα μικρά παιδάκια θεωρούν ως κακό το δάσκαλό τους όταν αυτός τους μαλώνει για μια ζημιά τους ή τους βάζει επιπλέον ασκήσεις. Στην πραγματικότητα, όμως, εκείνη τη στιγμή τους δίνει την ευκαιρία να μάθουν κάτι παραπάνω και να γίνουν καλύτεροι μαθητές.

Ως εκ τούτου, ο Ερωτόκριτος φεύγει ξανά, αλλά αυτή τη φορά πάει να γίνει Άρχοντας πια, όχι απλώς Πολεμιστής, ώστε να κερδίσει επάξια την Αθάνατη Ψυχή του. Εδώ, λοιπόν, με έναν όμορφο και συμβολικό τρόπο, ο ήρωας πάει να γίνει κάτι ακόμη πιο υψηλό, πάει να εξελίξει πνευματικά τον εαυτό του ακόμη περισσότερο. Πριν φύγει, όμως, αρραβωνιάζεται κρυφά την Αρετή και αυτή του δίνει ως σημάδι αναγνώρισης ένα δαχτυλίδι της. Η υπόσχεση της ένωσης έχει πλέον δοθεί. Ήδη από την αρχαιότητα, το δαχτυλίδι συμβόλιζε ακριβώς αυτό το πράγμα: ήταν ένα σημάδι που έδενε μεταξύ τους αυτούς που έδιναν μια υπόσχεση, ένας κρίκος που τους θύμιζε την πράξη τους και τους ένωνε για όσο χρόνο ίσχυε η υπόσχεσή τους.

Τη δεύτερη φορά που επιστρέφει, είναι παρόν στην ανάγκη της πόλης του. Ένας αντάξιος αντίπαλος στρατός, οι Βλάχοι, διεκδικούν το θρόνο της σοφίας. Ο Ερωτόκριτος είναι ο Πολεμιστής εκείνος που θα δώσει την τελική μάχη με τον Άριστο, τον καλύτερο και δυνατότερο Πολεμιστή των αντιπάλων, θα τον σκοτώσει και θα κερδίσει τη μάχη. ο Ερωτόκριτος συμβολίει τον Άνθρωπο-Ήρωα που μπαίνει σε διαδικασία μετάλλαξης του εαυτού του ακολουθώντας μια φιλοσοφική, πνευματική ατραπό και έτσι νικά την τελική μάχη με τον φοβερότερο αντίπαλο , που στην ιστορία μας ονομάζεται Άριστος, που συμβολίζει το τελικό εμπόδιο-ελάττωμα που χρειάζεται να νικήσει ο υποψήφιος. Ένα εξίσου σημαντικό στοιχείο που αναφέρεται σχετικά με τη δεύτερη επιστροφή του Ερωτόκριτου είναι ότι η μορφή του έχει αλλάξει χάρη σε ένα μαγικό υγρό, κόλπο που χρησιμοποίησε για να μην τον αναγνωρίσουν. Επιστρέφει, λοιπόν, μαύρος. Δηλαδή, ο Ερωτόκριτος είναι πλέον ο Πολεμιστής που πραγματώνει το μαύρο αλχημικό έργο. Στις διάφορες παραδόσεις που μας έρχονται από παλιότερους πολιτισμούς αναφέρεται ότι η διαδικασία αυτή, το μαύρο αλχημικό έργο, χωρίζεται σε τρεις φάσεις: στην πρώτη ο ήρωας κατεβαίνει στα σκοτάδια του εαυτού του, ανακαλύπτει δηλαδή τα ελαττώματά του, στη δεύτερη βρίσκει ποιες είναι οι αρετές του ενώ στην τελευταία γίνεται η έξοδος από το σκοτάδι.

Έτσι και στο ποίημα αυτό, ο Ερωτόκριτος κατεβαίνει στα σκοτάδια και τις μαυρίλες του εαυτού του. Η περισυλλογή έγινε στην εξορία και τώρα είναι τα έργα. Δηλαδή το φιλοσοφικό ιδεώδες πραγματοποιήθηκε και πλέον ξεκινά η μάχη με το σκοτάδι. Παλεύει τα δικά του σκοτάδια, τα ελαττώματα και τους φόβους του, μάχεται μαζί τους αντιμετωπίζοντας τον ισχυρότατο αντίπαλο στρατό και καταφέρνει να βγει νικητής.

Ακόμη, όμως, δεν αποκαλύπτεται στην Αρετή που κάποια χρόνια τώρα είναι φυλακισμένη. Πρόκειται για την ψυχή που έχει εγκλωβιστεί στην ύλη και που περιμένει τον Πολεμιστή της να έρθει να τη σώσει από τη φυλακή και να την απελευθερώσει. Έτσι, ο μυημένος πια Πολεμιστής περνά την ψυχή από δοκιμασίες θέλοντας να διαπιστώσει την πίστη της στην ένωση που είχε προηγηθεί. Η Αρετή περνά τις δοκιμασίες και ο Ήρωας, περίλαμπρος πλέον και έχοντας την αποδοχή του Βασιλιά, ενώνεται μαζί της και γίνεται ο νέος Άρχοντας. Γίνεται, δηλαδή, ο ολοκληρωμένος Άνθρωπος που έχει κατακτήσει την Αθάνατη του Ψυχή συνειδητά.

Με αυτόν τον τρόπο ολοκληρώνεται το ποίημα και έτσι ο ποιητής του δείχνει με τρόπο κρυμμένο για τα απαίδευτα μάτια την πορεία το απλού ανθρώπου που μεταλλάσσεται σε ήρωας της Ζωής. Τίποτα, όμως, δεν μένει κρυφό από τον άνθρωπο που ξέρει να αναζητά μέσα του την αλήθεια.

Ο Ερωτόκριτος είναι ο Ήρωας που βρίσκεται μέσα στον καθένα μας και περιμένει από εμάς να τον αφυπνίσουμε. Όλος αυτός ο κόσμος που παρουσιάζει το έργο, οι ήρωες, τα βασίλεια, ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα δεν βρίσκονται σε ένα χώρο απροσδιόριστο και μακρινό. Είναι μέσα μας από την αρχή και περιμένουν να τα βγάλουμε στο φως.

Για να μπορέσουμε, όμως, να κάνουμε κάτι τέτοιο χρειάζεται να μάθουμε να βλέπουμε την αιχμάλωτη Αρετούσα που ζητά ελευθερία μέσα στην καρδιά μας και να καταλάβουμε ότι σε μας μόνο βρίσκεται η δύναμη την ελευθερώσουμε.

Φωτογραφίες από την εκδηλωση στην Πύλη Βηθλεέμ:

Καθηλωτική η ηθοποιός Άσπα Κυρίμη,

που μας άφησε όλους έκθαμβους στη χθεσινοβραδινή απόδοση του Ερωτόκριτου που οργάνωσε στο θεατράκι της Πύλης Βηθλεέμ ο Σύλλογος Συγγραφέων- Λογοτεχνών Ηρακλείου « Κρητών Λόγοςϋπό την αιγίδα του Δήμου Ηρακλείου.
Κανένας μας δεν περίμενε, ότι όλος αυτός ο κόσμος που τίμησε την εκδήλωση θα παρακολουθούσε επί μία ώρα και, με απόλυτη ησυχία, βιώνοντας τη μοναδική ιστορία αγάπης και έρωτα που μας παρέδωσε ο Β . Κορνάρος!
Εύγε στους συντελεστές όλους!