Σαν σήμερα 14 Νοεμβρίου του 565, πεθαίνει ο αυτοκράτωρ του Βυζαντίου Ιουστινιανός ο Μέγας!

Ο Ιουστινιανός Α’ (Λατινικά: Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus, 11 Μαΐου 483-14 Νοεμβρίου 565), γνωστός και ωςΜέγας Ιουστινιανός, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Ρωμαίους αυτοκράτορες της Ανατολής, κυβερνώντας από το 527 έως το 565.

Ο Πέτρος Σαββάτιος, ιλλυρικής καταγωγής, γεννήθηκε στην περιοχή Tauresium και ήταν ανιψιός του στρατηγού (και αργότερα αυτοκράτορα) Ιουστίνου Α’. Με την άνοδο του θείου του στην εξουσία το 518 ονομάστηκε πατρίκιος. Υπήρξε ο σημαντικότερος σύμβουλος και ουσιαστικός αντιβασιλέας του θείου του, και το 527, λίγο πριν τον θάνατο του τελευταίου, ονομάστηκε συναυτοκράτορας, παίρνοντας το όνομα Ιουστινιανός.

Ήταν εξαιρετικά ικανός αλλά και αυταρχικός κυβερνήτης, με βαθιά λατινική και κλασσική μόρφωση. Η γυναίκα του Θεοδώρα, την οποία γνώρισε και παντρεύτηκε τον καιρό της εξουσίας του θείου του μέσω των κοινών τους επαφών με τους Βένετους, ήταν ταπεινής καταγωγής, αλλά ταυτόχρονα υπέρμετρα φιλόδοξη, ικανή, οξυδερκής και κυρίως πολύ όμορφη. Παρά την ταπεινή της καταγωγή, ο Ιουστίνος Α’ τη δέχτηκε, όχι όμως και η γυναίκα του, η οποία δεν επέτρεψε το γάμο μέχρι το θάνατό της το 524. Ακόμα και αν το παρελθόν της Θεοδώρας ήταν όντως σκοτεινό, είναι σίγουρο ότι με το γάμο της με τον Ιουστινιανό μεταμορφώνεται σε ιδανική σύζυγο και Αυτοκράτειρα.

Από τις πρώτες ενέργειες του Ιουστινιανού ήταν η βελτίωση των οικονομικών, μέσω είσπραξης των φόρων, εργασία που ανέθεσε στον ικανό αλλά αντιπαθή στο λαό Ιωάννη Καππαδόκη. Επίσης, αναθέτει τον ίδιο καιρό στον Τριβωνιανό την επανακωδικοποίηση των νόμων του Θεοδοσίου, απαλείφοντας αντικρουόμενες διατάξεις και μειώνοντας δραστικά το μέγεθος και την έκταση των ισχυουσών διατάξεων.

Αντιμετώπισε τους Σασσανίδες Πέρσες ήδη από το 532, οπότε και υπέγραψε συμφωνία ειρήνης με το βασιλιά Χοσρόη Α’, ώστε να μπορέσει να ασχοληθεί απερίσπαστος με το μεγάλο του όνειρο, την ανακατάκτηση της Δύσης.

Ο Ιουστινιανός θεωρούσε τον εαυτό του πρωτίστως ως ορθόδοξο Αυτοκράτορα, και έλαβε μέτρα για την ενεργό επιβολή του χαλκηδονιανού Χριστιανισμού (Γ’ Οικουμενική Σύνοδος) σε όλη την επικράτειά του. Έτσι, από νωρίς (το 529), έλαβε σκληρά μέτρα κατά των εναπομεινάντων ειδωλολατρών, και έκλεισε την περίφημη Ακαδημία των Αθηνών. Περιόρισε με νομοθετικά μέτρα τα δικαιώματα των Εβραίων, και συνέτριψε με σκληρότητα την εξέγερση των Σαμαριτών. Ακόμα καταδίωξε τους μανιχαϊστές, οι οποίοι, λόγω της συσχέτισής τους με την εχθρική Σασσανιδική Περσία, υπέφεραν ιδιαίτερα.

Η αντιμετώπιση της πιο μεγάλης και επικίνδυνης αίρεσης, του Μονοφυσιτισμού, ποίκιλλε. Η επιρροή της Θεοδώρας, που υποστήριζε τον Μονοφυσιτισμό και παρείχε προστασία σε σημαίνοντες εκπροσώπους του, μετρίασε την στάση του κατά το πρώτο μισό της βασιλείας του. Μετά τον θάνατό της όμως, σε συνδυασμό με την έντονη πίεση της δυτικής εκκλησίας και την έντονη ενασχόλησή του με την θρησκεία προς το τέλος της ζωής του, η κρατική καταπίεση εντάθηκε. Η αυταρχική του πολιτική και η τάση του να ελέγχει πλήρως την Εκκλησία, φάνηκαν τόσο στην συμπεριφορά του απέναντι στον πάπα Βιγίλιο, τον οποίο διαπόμπευσε δημοσίως, όσο και κατά την Ε’ Οικουμενική Σύνοδο που συγκάλεσε το 553 στην Κωνσταντινούπολη, η οποία λειτούργησε υπό το καθεστώς της κυριαρχίας των απόψεών του, δια της συνηθισμένης οδού της επιλεκτικής αποδοχής των συμμετεχόντων.

Η ιεραποστολική του δραστηριότητα ήταν εξίσου έντονη, και απέστειλε ιερείς για να προσηλυτίσουν τους λαούς πέριξ της Αυτοκρατορίας, επιτυγχάνοντας να εκχριστιανίσει την Νουβία, τους Έρουλους και τους Αβασγούς.

Η εισβολή των Κουτρίγουρων το 559, που έφτασε μέχρι έξω από την πρωτεύουσα, αντιμετωπίζεται από το Βελισάριο με επιτυχία. Ο στρατηγός θα βρεθεί ξανά σε δυσμένεια το 562, στερούμενος τόσο τη δόξα που του άρμοζε, όσο και τη θέση του στην ρωμαϊκή ιεραρχία, αλλά αποκαταστάθηκε σύντομα.

Τις ημέρες του Ιουστινιανού η Αυτοκρατορία επεκτείνει τα σύνορά της από τους Άγιους τόπους και τα βάθη της Ανατολίας και της Αρμενίας, έως τις Ηράκλειες Στήλες (Γιβραλτάρ), και καθίσταται η κυρίαρχη δύναμη στον Μεσογειακό χώρο. Πέρα από το μεγαλόπνοο σχέδιο της (μερικής έστω) επανάκτησης της Δυτικής Αυτοκρατορίας, για το οποίο χρειάστηκαν περίπου 25 χρόνια, και τις συνεχείς εκστρατείες κατά των Περσών, η περίοδος βασιλείας του Ιουστινιανού περιλαμβάνει πλήθος σημαντικών εξελίξεων. Η κωδικοποίηση των νόμων, η κατασκευή οχυρωματικών έργων σε όλη την επικράτεια (ορατών ακόμα και σήμερα σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου), η ανέγερση δημοσίων οικοδομημάτων με αποκορύφωμα το διαχρονικό μεγαλειώδες μνημείο της Αγίας Σοφίας, η ενίσχυση του εμπορίου και η δόλια εισαγωγή της καλλιέργειας του μεταξιού από την Κίνα, οι θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις, η ενίσχυση των δημοσίων οικονομικών είναι ίσως τα σημαντικότερα σημεία της διακυβέρνησής του.

Ταυτόχρονα όμως αυτή η έντονη δραστηριότητα, και ειδικά η ανάγκη χρηματοδότησης των πολέμων και των συνθηκών με τους Πέρσες, εξάντλησε τα οικονομικά του κράτους, ενώ η ανάγκη υπεράσπισης των νέων συνόρων, σε συνδυασμό με την μείωση του στρατού και τις συνεχείς επιδημίες εξασθένισαν την άμυνά του. Η δε θρησκευτική πολιτική του Ιουστινανού, ιδίως μετά τον θάνατο της Θεοδώρας, αποξένωσε πολλούς από τους μονοφυσιτικούς πληθυσμούς της Συρίας και της Αιγύπτου. Έτσι, μετά τον θάνατό του, η Αυτοκρατορία, αποδυναμωμένη, θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει νέες επιθέσεις, με αποκορύφωμα τις αραβικές κατακτήσεις, που θα αναιρέσουν το μεγαλύτερο μέρος των εξωτερικών επιτευγμάτων του Ιουστινιανού.

Λογοτεχνικό περιβόλι!