Η μετάλλαξη της ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ και η απειλή στα ΣΥΝΟΡΑ.

Η μεγάλη, πλανητικής κλίμακας, μετακίνηση πληθυσμών αποτελεί μια σταθερά στο πέρασμα των αιώνων, λαμβάνοντας και συγκρουσιακές μορφές. Η διαμόρφωση των σημερινών εθνών της Ευρώπης είναι το ιστορικό προϊόν και αυτής της διαδικασίας, με τις μεγάλες μεταξύ τους διαφοροποιήσεις στις συνθήκες εθνογένεσης. Η νεωτερικότητα, (συμβατικά ορίζεται από το 1789 μέχρι και το 1989) παγίωσε την ιστορικά εξελισσόμενη μορφή της σύζευξης έθνους-κράτους και το αντίστοιχο διεθνοπολιτικό σύστημα.

Ο Ψυχρός Πόλεμος διαμόρφωσε συνθήκες παγώματος στις μετακινήσεις πληθυσμών, εθνοκρατικά μοντέλα ανάπτυξης-συναίνεσης, δυναμικές εμφανίσεις πολυεθνικών κεφαλαιοκρατικών μορφών ως κυρίαρχη έκφραση της καπιταλιστικής διεθνοποίησης και ανάδυση περιφερειακών-υπερεθνικών ολοκλήρωσεων μέσα στις αντιφατικές κινήσεις τους.

Στον μεταδιπολικό κόσμο, η δυναμική επέκταση των διαδικασιών συσσώρευσης κεφαλαίου παγκοσμίως πυροδότησε εκ νέου μετακινήσεις πληθυσμών και τάσεις ρευστοποίησης συνόρων. Έτσι διαμορφώθηκαν μεταξύ άλλων οι συνθήκες του σύγχρονου μεταναστευτικού ζητήματος. Η εξέλιξη του ελληνικού έθνους-κράτους κινήθηκε στη διελκυστίνδα των σχέσεων του ευρωατλαντικού-οθωμανικού-τουρκικού χώρου. Η Ρωσία, ανεξαρτήτως του κοινωνικού της συστήματος, διατηρεί διαχρονικά σημαντική επιρροή στις λαϊκές τάξεις, αλλά μειωμένη στις κρατικές ελίτ από την εποχή του Κριμαϊκού Πολέμου

Στην ελληνική κοινωνία το αίτημα της εθνικής ανεξαρτησίας είναι ανολοκλήρωτο και γι’ αυτό διαχρονικό, λαμβάνοντας διάφορες μορφές, ενοποιητικές, απελευθερωτικές, αντιστασιακές, αμυντικές. Το αίτημα αυτό συνδέεται άρρηκτα με τη δημοκρατία, το κοινωνικό ζήτημα και τη γεωπολιτική κίνηση. Οι πιο σημαντικοί Έλληνες πολιτικοί του 20ου αιώνα (Ελευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Καραμανλής και Ανδρέας Παπανδρέου) παρά τις αδυναμίες τους, διεκδίκησαν κάποιο βαθμό αυτονομίας για το ελληνικό κράτος στις συνθήκες που έδρασαν.

Η ελληνική πολιτική τάξη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 χαρακτηρίζεται από ετερόνομες και δορυφορικές σχέσεις προς τον ευρωατλαντικό παράγοντα. Η διαδικασία διεθνούς ενσωμάτωσης της Ελλάδας σε συνθήκες νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης έλαβε χαρακτηριστικά αποεθνικοποίησης και αποδόμησης της παραγωγικής βάσης. Τις συνθήκες αυτές τις εσωτερίκευσε μέσα από τη διαδρομή που οδήγησε στα μνημόνια, που με τη σειρά τους χάλκευσαν περαιτέρω τα δεσμά της εξάρτησης.

Η στάση της ΝΔ

Απέναντι στον τουρκικό επεκτατισμό, η ελληνική πολιτική τάξη αναίρεσε σταδιακά την πολιτική ύπαρξης μίας και μόνο –νομικού χαρακτήρα– διαφοράς (οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας). Αντ' αυτού αναγνώρισε πολλά διμερή ζητήματα προς επίλυση είτε μέσω Χάγης, είτε μέσω απευθείας πολιτικών διαπραγματεύσεων, θέτοντας σε κρίση ζητήματα εθνικής κυριαρχίας. Παράλληλα, απέφυγε να εφαρμόζει το δικαίωμα των 12 ναυτικών μιλίων και να κηρύξει ΑΟΖ και έδειξε ολιγωρία στις σχέσεις με τη Λιβύη, ενώ στο Κυπριακό συντάσσεται με σχέδια επίλυσης τύπου Ανάν.

Μετά την ήττα του αντιμνημονιακού κινήματος, το αίτημα εθνικής ανεξαρτησίας ουσιαστικά δεν εκπροσωπείται στον κομματικό ανταγωνισμό. Λανθάνει, όμως, ένας δυισμός μεταξύ της πολιτικής τάξης και τμημάτων της κοινωνίας, όπως κατέδειξε η κινητοποίηση ενάντια στις "Πρέσπες".

Η κρίση του μεταναστευτικού, με τη μορφή των τελευταίων ημερών, συμπυκνώνει τη συγκρουσιακή σχέση εθνικής-λαϊκής κυριαρχίας και τουρκικού επεκτατισμού, σε συνθήκες διαχείρισης ενός διεθνούς ζητήματος με κυρίαρχες ανθρωπιστικές διαστάσεις. Το μεταναστευτικό αφενός θέτει την ελληνική πολιτική τάξη προ των ευθυνών της, αφετέρου παρέχει δυνατότητες για ριζική ανατροπή πολιτικών μιας 25ετίας. Κι αυτό, λόγω ενεργοποίησης για επιβίωση και ανάταξη της πλειονότητας του λαού. Οι απροκάλυπτα επιθετικές ενέργειες της Άγκυρας βοήθησαν σ’ αυτό.

Η κυβέρνηση της ΝΔ έλαβε την αυτονόητη απόφαση φύλαξης των συνόρων στον Έβρο και αποτροπής της καθοδηγούμενης από την Άγκυρα μαζικής παραβίασής τους. Βέβαια, προηγήθηκαν οι παλινωδίες ενός επταμήνου, που αντανακλούσαν την αποεθνικοποιημένη ελληνική άρχουσα τάξη και τον δορυφορικό της χαρακτήρα απέναντι στην ΕΕ.

Αυτό φάνηκε με την απόφαση δημιουργίας κλειστών κέντρων στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου που προκάλεσε εξέγερση των νησιωτών, ως αποτέλεσμα διαδοχικών κινητοποιήσεων. Η αποφασιστική, μέχρι σήμερα, στάση της κυβέρνησης, με αφετηρία τα γεγονότα στον Έβρο, όσο και αν τονίζεται επικοινωνιακά, εξέφρασε το κοινό αίσθημα και συσπείρωσε τη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία.

Η στάση ΣΥΡΙΖΑ και ο αριστερός μεταμορφισμός

Ο ΣΥΡΙΖΑ, τις πρώτες μέρες των επεισοδίων στον Έβρο κινούνταν μεταξύ αμηχανίας και της γραμμής "ανοιχτά σύνορα". Είναι το ιστορικό αποτέλεσμα της μεταεθνικής Αριστεράς που κυριαρχεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Κεντρικές έννοιες της μεταεθνικής Αριστεράς είναι η θεωρία ότι το έθνος είναι επινόηση-κατασκευή που δημιούργησε αφετηριακά το νεοελληνικό κράτος και οι διανοούμενοι της αστικής τάξης. Επίσης, η άρνηση της ιστορικής συνέχειας του έθνους, το οποίο δεν αποτελεί πηγή έμπνευσης αλλά εχθρότητας. Δηλωτικές είναι οι απόψεις για το 1821.

Μέχρι τη δικτατορία κυριαρχούσε στην ελληνική Αριστερά, η ΕΑΜική εθνικο-λαϊκή αφήγηση του 1821 (Ζέβγος, Λαμπρινός, Βαλέτας, Γληνός, Βελουχιώτης) και η οικείωση του Μακρυγιάννη. Μετά την Μεταπολίτευση έρχεται η σταδιακή μεταμόρφωση, που συντελέστηκε αρχικά μέσω μιας επιστημονικού χαρακτήρα κριτικής στην εθνικο-λαϊκή αφήγηση του 1821 που συναντούσε την κριτική στο "λαϊκό-λαϊκισμό". Η κριτική ασκήθηκε από σημαντικούς διανοουμένους στην πρώτη φάση της μεταπολίτευσης (Ελεφάντης και Φ. Ηλιού). Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και μετά η Αριστερά μετατοπίζεται προς μια επιθετική και φανατική απόρριψη του εθνικο-λαϊκού στοιχείου.

Έτσι εξηγείται η εχθρότητα απέναντι στα σχήματα του Ζαμπέλιου, του Παπαρρηγόπουλου, στη μαρξιστική θεώρηση της ιστορικότητας του ελληνισμού των Σβορώνου, Μοσκώφ, Ψυρούκη, αλλά και η αποσιώπηση πολύ σημαντικών Ελλήνων ιστορικών από τον Καναδά και τις ΗΠΑ, όπως ο Σταυριανός και ο Βρυώνης. Έτσι, επίσης, εξηγείται η αγνόηση των έργων και παρεμβάσεων μορφών του αριστερού βενιζελισμού όπως οι Παπαναστασίου, Σοφιανόπουλος, Καραβίδας και Δανιηλίδης. Φυσικά, σε αυτό έχει ευθύνη και το ανδρεοπαπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ. Τότε συναντήθηκαν το εκσυγχρονιστικό ρεύμα με τις κατευθύνσεις της ριζοσπαστικής-ανανεωτικής Αριστεράς στο πεδίο της θεωρίας.

Γι’ αυτό η συζήτηση για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του ’21 και η ανάγκη υπεράσπισής της απέναντι σε αποεθνικοποιημένες (Δεξιά) και μεταεθνικές ("Αριστερά") προσεγγίσεις δεν είναι μόνον ιδεολογικό ζήτημα ακαδημαϊκού χαρακτήρα, αλλά βαθύ πολιτικό και επίκαιρο ζήτημα.

Το επαναστατικό υποκείμενο της μεταεθνικής Αριστεράς δεν είναι "η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της" ή το "μπλοκ των μη προνομιούχων" που αναγνωρίζονται υλικά και πνευματικά σε ένα εθνικό-δημοκρατικό-κοινωνικό "εμείς". Το υποκείμενο πλέον είναι το α-εθνικό πλήθος υπό την καθοδήγηση μιας οργανικής και τυπικά προσοντούχας διανόησης της νέας μικροαστικής τάξης. Κοινωνικών στρωμάτων που συνδέονται με το κράτος και τους ιδεολογικούς του μηχανισμούς, αλλά και με υπερεθνικούς θεσμούς.

Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ αντιλαμβανόμενος τον κίνδυνο απομόνωσης από το λαϊκό αίσθημα –εσωκομματικές φωνές ήδη μιλούσαν για μια πιο εθνικά και κοινωνικά γειωμένη γραμμή– έκανε στροφή με την συνέντευξη στο Mega. Παραδέχτηκε ότι η αποφασιστική φύλαξη των συνόρων στον Έβρο ήταν μια αυτονόητα σωστή στάση της κυβέρνησης.

Τουρκικό πρόβλημα

Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια διαχρονική αντιπαράθεση με την Τουρκία, η οποία δεν είναι προϊόν ανταγωνισμού των δύο αστικών τάξεων και στα χρόνια μετά το ’74 λαμβάνει πότε τη μορφή συγκρούσεων χαμηλής και πότε υψηλής έντασης. Η επιτευχθείσα εθνικο-πολιτική ενότητα, για να μην μείνει στατική και τελικά οδηγηθεί σε ήττα λόγω του πολέμου φθοράς που έχει εξαπολύσει η τουρκική ηγεσία, θα πρέπει να εξελιχθεί σε ενεργητική.

Πρέπει να περάσει από την αποτροπή στη διεθνοποίηση, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες και θέτοντας στη διεθνή ημερήσια διάταξη δια του προσφυγικού-μεταναστευτικού, το μεγάλο ζήτημα της Ανατολικής Μεσογείου, το "τουρκικό πρόβλημα", όπως το διατύπωσε ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης από το 1996. Για το δημοκρατικό αδιέξοδο της τουρκικής κοινωνίας, και ιδίως τον κεμαλικό εγκλωβισμό της τουρκικής Αριστεράς (και της μεγάλης πλειοψηφίας της ελληνικής Αριστεράς) αξίζει να αναφερθεί το βιβλίο του Τούρκου Χαλίλ Καραβελί "Τουρκία: Μοντέλο αυταρχικού κράτους. Από τον Ατατούρκ στον Ερντογάν" (εκδόσεις Οξύ 2019).

Η ανθρωπιστική και διεθνής φύση του προσφυγικού-μεταναστευτικού, σε συνδυασμό με την εργαλειοποίησή του από το τουρκικό κράτος για την αποσταθεροποίηση της Ελλάδας και προς εξυπηρέτηση των νεο-οθωμανικών σχεδίων του, παρέχει τη δυνατότητα και υποχρέωση στην ελληνική πλευρά (όσο και αν διαφωνεί το Βερολίνο):

Να ζητήσει –σε επίπεδο ΕΕ ή ΟΗΕ– να σταλεί διεθνής ειρηνευτική δύναμη να φυλάξει και να ελέγξει τα σύνορα της Τουρκίας.

Να ανακοινωθεί, συμπληρωματικά προς την αναστολή των διαδικασιών υποβολής αιτήσεων ασύλου, ότι οι αιτήσεις θα παραλαμβάνονται και θα εξετάζονται στα προξενεία της χώρας στην Τουρκία, προκειμένου να είναι σύμφωνη με το πνεύμα της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην υπόθεση της Ισπανίας. Ταυτόχρονα να ζητήσει και από τα υπόλοιπα κράτη της ΕΕ να πράξουν το ίδιο.

Να γίνει άμεσος απεγκλωβισμός των μεταναστών-προσφύγων από τα νησιά του Αιγαίου και διαμοιρασμός στην υπόλοιπη Ελλάδα και στα άλλα κράτη της ΕΕ, προκειμένου να υπάρξουν συνθήκες αρμονικής ενσωμάτωσης.

Επιτάχυνση της εξέτασης των εκκρεμουσών αιτήσεων ασύλου.

Φύλαξη των συνόρων με αυτοσυγκράτηση, πειθαρχία και ανθρώπινη μεταχείριση. Η Ελλάδα ήταν και θα παραμείνει κοινωνικό κράτος δικαίου. Δεν θα γίνει Τουρκία.

Επαναδιαπραγμάτευση τόσο του κανονισμού του Δουβλίνου, όσο και επανερμηνείας της θνήσκουσας συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, αμφότερα αποτελέσματα μιας πολιτικής παθητικού από ελληνικής πλευράς χαρακτήρα, που εξυπηρετούσε μόνον μεσο-μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς των κρατών της βόρειας Ευρώπης και της Τουρκίας.

Να καταγγελθεί η τουρκική εισβολή στην Συρία, να ζητηθεί η άμεση αποχώρησή της από την ΕΕ.

Η ελληνική πλευρά να θέσει θέμα στην ΕΕ για επανέναρξη των διπλωματικών σχέσεων με τη Συρία.

Να καταγγελθεί και να ζητηθεί η διακοπή της πολιτικής εποικισμού της Τουρκίας στην Κύπρο.

Συνολική διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού με διαμοιρασμό στα κράτη του ΟΗΕ.

Να τεθεί εμφατικά και με όρους υλοποίησης το ζήτημα της ειρήνης, της ασφάλειας και της ανάπτυξης στις χώρες προέλευσης των προσφύγων-μεταναστών.

Η ελληνική πολιτική τάξη της τελευταίας 30ετίας στο πεδίο της πρόβλεψης, του σχεδιασμού ηττήθηκε. Για διάφορους λόγους. Είναι η στιγμή για μια ιστορική, όσο και αναγκαία πολιτική και διανοητική στροφή. Η ελληνική κοινωνία δείχνει έτοιμη. Η πολιτική τάξη μπορεί;

Ασημακόπουλος Βασίλης