Μπετόβεν: «Ένας ευαίσθητος τιτάνας»

Με αφορμή τα 250 χρόνια από τη γέννηση του Μπετόβεν δημοσιεύεται μια νέα βιογραφία για τη ζωή και το έργο του. Κεντρικός άξονας οι δύο κορυφαίες συμφωνίες του: Η «Συμφωνία του Πεπρωμένου» και η «Χορωδιακή».

«Πιστεύω στο Θεό και τον Μπετόβεν», έλεγε γεμάτος θαυμασμό ο συνθέτης Ρίχαρντ Βάγκνερ για τον κορυφαίο γερμανό μουσουργό. Ο Βάγκνερ έγραψε μάλιστα τη νουβέλα «Ένα προσκύνημα στον Μπετόβεν» αφιερωμένη στο ίνδαλμά του. Φέτος γιορτάζονται τα 250 από τη γέννηση του Μπετόβεν στη Βόννη το 1770. Η σημαντική αυτή επέτειος δεν θα μπορούσε να μην έχει αντίκτυπο στις εκδόσεις βιβλίων στη Γερμανία. Δεκάδες νέες βιογραφίες, αναλύσεις έργων και αποτιμήσεις της συμβολής του Μπετόβεν στη παγκόσμια μουσική δημοσιεύονται αυτή τη περίοδο.

Ανάμεσά τους η βιογραφία «Ένας ευαίσθητος τιτάνας» της Κρίστινε Άιχερ, η οποία έχει κάνει λογοτεχνικές και μουσικολογικές σπουδές. Στο επίκεντρο του πονηματός της βρίσκονται δύο καθοριστικές για την πορεία της κλασικής μουσικής συμφωνίες του Μπετόβεν: η 5η, με την επωνυμία «Συμφωνία του Πεπρωμένου» και η 9η συμφωνία η επονομαζόμενη «Χορωδιακή». Γύρω από αυτά τα δύο κορυφαία συμφωνικά έργα η γερμανίδα συγγραφέας εξιστορεί τη ζωή του μεγάλου γερμανού συνθέτη αναφερόμενη στη δύσκολη προσωπική του ζωή, τους θριάμβους και τις ήττες, τον εθισμό στο ποτό, τους ανεκπλήρωτους έρωτες αλλά και τα προβλήματα ακοής που άρχισε να αντιμετωπίζει λίγο πριν φθάσει τα 30. Τη θέση τους στο βιβλίο βρίσκουν επίσης η κατάθλιψη που προκαλούσε στον συνθέτη η σταδιακή απώλεια της ακοής του, οι απότομοι τρόποι του και η πλήρης αδιαφορία για τους κοινωνικά αποδεκτούς κανόνες αλλά και την εξωτερική του εμφάνιση. Αναφορές ακόμα και στα δύσκολα παιδιά του χρόνια στη Βόννη και το όνειρο του πατέρα του να κάνει τον μικρό Λούτβιχ ένα «παιδί θαύμα», ένα νέο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ.

Ήξερε καλά πως να προωθεί το έργο του

Η βιογραφία «Ένας ευαίσθητος τιτάνας» της Κρίστινε Άιχερ

Στη βιογραφία η Κριστίνα Άιχερ καταρρίπτει το μύθο του πάμφτωχου συνθέτη, οποίος ζει μόνο για τη τέχνη, ένας μύθος, ο οποίος καλλιεργούνταν επιτυχώς επί πολλές δεκαετίες. Όχι, ο Μπετόβεν υπήρξε μεν ιδιοφυΐα στη σύνθεση και μοναδικός δεξιοτέχνης στο πιάνο, ήξερε ωστόσο πολύ καλά να κάνει δημόσιες σχέσεις και να προωθεί το έργο του. Εξού και η επικερδής συνεργασία του με περίπου 40 μουσικούς εκδοτικούς οίκους αλλά και η διοργάνωση πλήθος συναυλιών τα έσοδα των οποίων πήγαιναν σε μεγάλο ποσοστό στον ίδιο. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι όταν πέθανε ο Μπετόβεν το 1827 θεωρούνταν εύπορος για τα δεδομένα της εποχής.

Στο βιβλίο της η Κριστίνα Άιχερ αναφέρεται διεξοδικά στις πρεμιέρες και την πρόσληψη διαφόρων έργων του Μπετόβεν, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στην 5η και 9η συμφωνία. Αναφορικά με τη «Συμφωνία του Πεπρωμένου» η συγγραφέας κάνει λόγο για «μουσική εξέγερση» του γερμανού συνθέτη κατά των πολιτικών συνθηκών και καταστάσεων της εποχής αλλά και των προσωπικών χτυπημάτων της μοίρας. Για την «Χορωδιακή», την τελευταία συμφωνία που ολοκλήρωσε ο γερμανός μουσουργός, η Κριστίνα Άιχερ σημειώνει ότι «αποδείχθηκε ως η πραγματική συμφωνία του πεπρωμένου των Γερμανών» από τη στιγμή που χρησιμοποιήθηκε ως μουσική υπόκρουση για όλα τα καθεστώτα: από τους ναζί του Χίτλερ μέχρι το ανατολικογερμανικό κομμουνιστικό καθεστώς. Οι ναζί θεωρούσαν τον Μπετόβεν και ιδίως την 9η συμφωνία ως την «αιχμή του δόρατος» της πραγματικής «γερμανικής μουσικής», παρά το γεγονός ότι ο Αδόλφος Χίτλερ ήταν οπαδός του Βάγκνερ και δεν συμπαθούσε ιδιαίτερα τον Μπετόβεν.

Όμως και οι γερμανοί κομμουνιστές, θεωρούσαν ότι η 9η εξέφραζε, τουλάχιστον σε ένα βαθμό, την ιδεολογία τους. Το 1927 σε άρθρο στην εφημερίδα του γερμανικού κομμουνιστικού κόμματος «Κόκκινη Σημαία» ο αριστερός συνθέτης Χανς Άισλερ χαρακτήριζε την 9η «υπόσχεση για τη νίκη του εργατικού κινήματος». Σύμφωνα με την συγγραφέα αρκετές δεκαετίες αργότερα όταν ο Άισλερ συνέθετε τον εθνικό ύμνο της Ανατολικής Γερμανίας (DDR) συμπεριέλαβε εμφανείς μουσικές αναφορές στην «Ωδή στη Χαρά». Η Κριστίνα Άιχερ υπερνθυμιζει ότι αρκετά χρόνια αργότερα η μουσική της 9ης, στην ορχηστρική της μορφή έγινε ο ύμνος της Ενωμένης Ευρώπης.

Στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO

Η Κριστίνα Άιχερ καταρρίπτει το μύθο του πάμφτωχου συνθέτη, οποίος ζει μόνο για τη τέχνη

Με αφορμή τους εορτασμούς για τα 250 χρόνια από τη γέννηση του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, η Εθνική Βιβλιοθήκη Βερολίνου θα δανείσει στη γενέτειρα του συνθέτη Βόννη τμήματα του πρωτότυπου χειρόγραφου της 9ης Συμφωνίας, η οποία περιλαμβάνεται στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Κλείνοντας τη βιογραφία της η γερμανίδα συγγραφέας σημειώνει ότι όταν ο Μπετόβεν πέθανε στη Βιέννη το Μάρτιο του 1827, σε ηλικία μόλις 56 ετών, συμμετείχαν στη κηδεία του περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι παρά το γεγονός ότι εκείνη τη μέρα επικρατούσε πολικό ψύχος. Τότε ο συγγραφέας Φραντς Γκριλπάντσερ προφήτεψε ότι «από σήμερα ο Μπετόβεν είναι ένας από τους μεγαλύτερους όλων των εποχών».

Βίλφριντ Μόμερτ, dpa