Παροιμιακές λατινικές φράσεις
στον καθημερινό μας λόγο!
(Μια φράση, μια ιστορία)
Γράφει ο κ. Μιχ. Γ.
Καβουλάκης, φιλόλογος, πρ. λυκειάρχης
• “Habeas cοrpus” (Χάμπεας
κόρπους)
Κατά λέξη σημαίνει: Να έχεις
το σώμα σου. (Υπονοείται): ad subyciendum, δηλαδή για να το οδηγήσεις στο
δικαστήριο) Νόμος που θεσπίστηκε το 1679 στην Αγγλία ο οποίος εξασφάλιζε την
προστασία των πολιτών από αδικαιολόγητη κράτηση.
• In
medias res (ιν μέντιας ρεσ).
Λατινική έκφραση που σημαίνει
στο μέσον των πραγμάτων. Τη χρησιμοποίησε ο Οράτιος στο έργο του: “Ars
poerita”. (Ποιητική τέχνη). Είναι ο τρόπος εκείνος κατά τον οποίο η έναρξη ενός
αφηγήματος ή δράματος γίνεται από το μέσον της δράσης σε κάποιο κρίσιμο σημείο
της όταν ορισμένα σημαντικά γεγονότα έχουν ήδη συμβεί.
• Terra incognita (τερρα
ινκόγκνιτα). Κατά λέξη σημαίνει: άγνωστη γη. Μεταφορικά τη χρησιμοποιούμε για
να δηλώσουμε την πλήρη άγνοια κάποιου θέματος.
• “Status quo” (στάτους κβο).
Η πλήρης φράση είναι: Instatu
quo ante, που σημαινει το δημιουργημένο ήδη καθεστώς. Είναι η ισχύουσα
κατάσταση, η παγιωμένη σε πολιτικό, κοινωνικό ή οικονομικό τομέα.
• “Sui generis” (σουι
γκένερις). Κατά λέξη σημαίνει: Του δικού του γένους. Χρησιμοποιείται ως
χαρακτηρισμός προσώπων και καταστάσεων με συγκεκριμένο ιδιαίτερο γνώρισμα, η
ιδιομορφία.
• “De facto”. (Ντε φάκτο).
Κατά λέξη σημαίνει: Εκ των πραγμάτων, στην πράξη. Τη χρησιμοποιούμε για να
δηλωθεί το τετελεσμένο γεγονός που δεν επιδέχεται ανάκληση ή ακύρωση.
• “Mea culpa”. (μέα κούλπα).
Η λέξη culpa σημαίνει λάθος, έγκλημα. Στη διπλωματική γλώσσα χρησιμοποιείται
για να δηλωθεί ότι κάποιος σε στιγμές αυτοκριτικής ευθύνεται για κάτι.
• “Casus belli”. (κάζους
μπέλλι). Η φράση κατά λέξη σημαίνει αιτία πολέμου. Μεταφορικά είναι η αιτία ή
αφορμή προστριβής, διένεξης ή εχθρότητας μεταξύ πολιτών.
• “Sripta manent, verba
volant”. (σκρίπτα μάνεντ, βέρμπα βόλαντ). Η φράση σημαίνει: Τα γραπτά μένουν,
τα λόγια πετούν. Τη χρησιμοποιούμε για να δηλωθεί η σημασία του γραπτού λόγου
ως αποδεικτικού στοιχείου.
• “Persona grata”. (περσόνα
γκράτα). Κατά λέξη σημαίνει πρόσωπο προσφιλές, αγαπητό. Η φράση στη διπλωματική
γλώσσα δηλώνει ότι κάποιο πρόσωπο θα γίνει δεκτό σε μια χώρα με ευμένεια και
φιλία. Είναι δηλαδή πρόσωπο ευπρόσδεκτο. Παράλληλα με αυτήν τη φράση ακούγεται
και η αντίθετή της: Persona non grata για ανεπιθύμητα πρόσωπα.
• “Primum vivere, deinde
philosophari”. (πρίμουμ βίβερε, ντέιντε φιλοσοφάρι). Πρώτα να ζεις έπειτα να
φιλοσοφείς. Η επιβίωση δηλαδή προηγείται της φιλοσοφίας.
• “Exofficio” (εξ οφφίκιο).
Λόγω θέσεως εκ του αξιώματος που κατέχει κανείς. Χρησιμοποιούμε τη φράση αυτή
με την έννοια ότι ενεργεί κανείς αυτεπάγγελτα ή κατά καθήκον.
• “Dura lex, sed lex” (ντουρα
λεξ, σεντ λεξ). Σκληρός ο νόμος αλλά νόμος. Ρωμαϊκό αξίωμα σύμφωνα με το οποίο
πρέπει να υπακούει κανείς στους νόμους της Πολιτείας έστω και αν αυτοί είναι
πολύ αυστηροί.
•
“Errare humanum est” (εράρι χουμάνουμ εστ). Το να πλανιέσαι είναι
ανθρώπινο. Φράση του Αγίου Ιερωνύμου (347-420 μ.Χ.) Λατίνου αγίου Πατέρα της
Εκκλησίας από την Ιλλυρία.
• “Altera pars” (άλτερα
παρς). Η άλλη πλευρά. Πληρέστερη μορφή είναι: audiatur et altera pars. Ας
ακουστεί και η άλλη πλευρά. Θεμελιώδης αρχή διεξαγωγής της δίκης κατά την οποία
πρέπει να ακούγονται οι διάδικοι από τον δικαστή.
• “Unus testis, nullus
testis” (ούνους τέστις, νουλους τεστίς) (ένας μάρτυρας, κανένας μάρτυρας). Η
παραπάνω φράση είναι νομικός όρος και σημαίνει ότι απαιτούνται περισσότεροι του
ενός μάρτυρες για να επιβεβαιωθεί κάτι.
•
“Per terram, per mare” Περ τέραμ, περ μάρε). Κατά λέξη μεταφράζεται στην
ξηρά και στη θάλασσα. Χρησιμοποιούμε τη φράση αυτή για να δείξουμε ότι μια
ιδέα, μια είδηση, μια φήμη ενός προσώπου, ένα γεγονός, ένα έργο ή ένα σύστημα
έχει διαδοθεί παντού και με κάθε τρόπο.
• “Homo homini lupus). (Χόμο
χόμινι λούπους) (Ο άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος). Η φράση προέρχεται από την
κωμωδία του Ρωμαίου ποιητή Πλαύτου (254-184 π.Χ.) “Αsinaria” ΙΙ, 4, 88 και
δηλώνει ότι ο άνθρωπος συναντά παντού εχθρούς και ανταγωνιστές. Ο Πλαύτος είναι
ο μεγαλύτερος κωμικός ποιητής της λατινικής γραμματείας.
•
“Hannibal ante portas” (Χάννιμπαλ άντε πόρτας). (Ο Αννίβας προ των πυλών)
(της Ρώμης). Κραυγή απόγνωσης των Ρωμαίων οι οποίοι φοβούνταν ότι ο Αννίβας θα
επιτεθεί κατά της Ρώμης μετά τη μεγάλη ήττα τους στις Κάννες της Απουλίας (216
π.Χ.). (Κικέρωνα: “De finibus” IV, 9, T. Liv. 23, 16). Η φράση χρησιμοποιείται
για να δηλωθεί ότι υπάρχει άμεσος κίνδυνος.
•
“Divide etimpera” (Ντιβιντ ετ ίμπερα). Διαίρει και βασίλευε. Αξίωμα
του Μακιαβέλι, Φλωρεντιανού πολιτικού και στοχαστή (1469-1527).
• “Si vis pacem, para bellum”
(Σι βις πάτσεμ, πάρα μπέλλουμ). Εάν θέλεις ειρήνη, προετοίμαζε πόλεμο.
(Βενέτιος 4ος αι. μ.Χ.). Η φράση δηλώνει ότι κάθε λαός οφείλει να είναι
ετοιμοπόλεμος για να αποφύγει την υποδούλωσή του.
• “Ecce homo” (Έτσε χόμο).
Ίδε ο άνθρωπος. Φράση του Πιλάτου, όταν παρουσίασε τον Χριστό στον όχλο.
• “Ex cathedta” (Εξ
καθέντρα). Από καθέδρας, για δήλωση αυθεντίας. Γνώμη που δεν επιδέχεται
αμφισβήτηση. Πολλές φορές λέγεται και ειρωνικά για ανθρώπους που εκφέρουν γνώμη
χωρίς να έχουν και τις ανάλογες γνώσεις.
• “Alter ego” (άλτερ έγκο).
Το άλλο εγώ μας. Χρησιμοποιούμε τη φράση προκειμένου να χαρακτηρίσουμε ένα
πρόσωπο απόλυτης εμπιστοσύνης μας, σαν να ήταν ο ίδιος ο εαυτός μας.
• “De jure” (Ντε γιούρε). Δια
νόμου. Αντίθετο του “De facto”. Είναι η κατάσταση που απορρέει από τον νόμο,
κατά το δίκαιο, αυτοδίκαια.
• “Filioque” (Φιλιόκβε) Και
εκ του Υιού. Δόγμα που προστέθηκε από τη Δυτική Εκκλησία στο 8ο άρθρο του
Συμβόλου της Πίστεως και σημαίνει ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται όχι μόνο από
τον Πατέρα αλλά και από τον Υιό.
0 Σχόλια