Το παραμύθι.Του
Δημήτρη Α. Δημητριάδη
Στο σύγχρονο πολιτισμό και τη νεανική ήδη ηλικία του 21ου
αιώνα, το παραμύθι έχει αποκτήσει την παλιά δοκιμασμένη κι ακαταμάχητη δύναμη.
Μια δύναμη φρέσκια, υποσχετική και ανακουφιστική. Τόσο στη χώρα μας όσο και σε πολλές
χώρες του εξωτερικού – εάν αυτό δεν απαντά παντού – οι επανεκδόσεις συλλογών
παραμυθιών, όπως του Σαρλ Περό, των αδελφών Γκριμ, του Όσκαρ Ουάιλντ και
βεβαίως του Άντερσεν, κυκλοφορούν ευρύτατα, συχνά διασκευασμένες, ώστε να είναι
προσβάσιμες από το παιδικό αναγνωστικό κοινό και σχεδόν πάντοτε προσεγμένες
στην επιμέλεια και την καλλιτεχνική έκφραση.
Το παραμύθι φέρει την ιστορία και τη σοφία της ανθρώπινης
έκφρασης και σαν τέτοιο αντιμετωπίζεται από την κάθε κοινωνία, η οποία το
περιβάλλει με τη στοργή και το σεβασμό που του ταιριάζει, αποδίδοντάς του τις
τιμές που του αξίζουν. Διότι είναι πλέον γνωστό: ό,τι πιο ελεύθερο, ό,τι πιο
δημιουργικό κι αγωνιστικό, ό,τι πιο καλό, όμορφο και ευαίσθητο, στο παραμύθι θα
το βρεις.
Πολλοί Έλληνες δημιουργοί κυκλοφορούν σήμερα τα παραμύθια
τους με μεγάλη ομολογουμένως επιτυχία και παρά την οικονομική ύφεση αρκετά από
αυτά μεταφράζονται, άλλα περιλαμβάνονται σε ανθολόγια λογοτεχνικών κειμένων,
συγγραφείς προσκαλούνται σε σχολεία. Πλέον το παραμύθι και το παιδικό βιβλίο
δεν είναι τα αποπαίδια της λογοτεχνίας. Αντιθέτως αναγνωρίστηκαν η παιδευτική
λειτουργία του παραμυθιού και η ικανότητά του να ψυχαγωγεί, να βοηθά στην
επικοινωνία, να καταδεικνύει. Κι ας μην ξεχνούμε πως σε χρόνους δίσεκτους για
τον τόπο μας λόγου χάρη, τι αξετίμητος θησαυρός στάθηκε για τη γλώσσα, τη
συνοχή, την αντοχή και την απαντοχή μας το παραμύθι. Το ιαματικό.
Τα τελευταία χρόνια σημαντικοί Έλληνες συγγραφείς έχουν
ασχοληθεί με επιτυχία και με το παραμύθι. Ωραιότατα παραμύθια έχουν γράψει η
Ζωή Βαλάση, ο Νικόλας Ανδρικόπουλος, ο Δημήτρης Μανθόπουλος, η Σοφία
Μαντουβάλου, ο Μάνος Κοντολέων, η Λίτσα Ψαραύτη, η Μαρία Αγγελίδου, η Αθηνά
Μπίνιου, η Χριστίνα Φραγκεσκάκη. Η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, επίσης, η Σάντρα
Βούλγαρη και ο Κώστας Μάγος, η Αργυρώ Αγγελοπούλου, η Ελένη Βαλαβάνη, η Βάσω
Ψαράκη κ.α.
Το παραμύθι είναι πάντοτε ολόφρεσκο στη μνήμη. Άτμητο. Ρέον.
Ανατρεπτικό. Παρηγορητικό. Σ’ αυτό θα τα μάθεις όλα. Είναι το μεγάλο κρυφό
σχολειό της ζωής. Οι γνώσεις για την επιβίωση αλλά και το ευ ζην προσφέρονται μ’
αγάπη. «Καταπλήσσει το χρόνο και περιέχει το Όλο» έχουν πει για το παραμύθι.
Και, οπωσδήποτε, αν το καλοσκεφθούμε, τίποτε και κανείς δεν αντιπαρατάχθηκε απέναντι
στο χρόνο, όσο κι όπως το παραμύθι. Κι αν δεν μας αρέσει η λέξη «αντιπαράθεση»,
μιας και το παραμύθι δείχνει ευάλωτο – ενώ δεν είναι –, ας πούμε ότι πορεύτηκε
μαζί του ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο, σε μια καταπληκτική και περιπετειώδη
οδοιπορία.
Ο λόγος του παραμυθιού είναι ο λόγος του ανθρώπου που
χρωματίζεται και διαδίδεται ξανά για την τέρψη, μα και για την ευόδωση των
ονείρων του κοινού, ασφαλώς και για το στοχασμό και τη συγκίνησή του, στο
σπίτι, στο σχολείο σε δήμους, σε κατασκηνώσεις, σε πλατείες, σε θέατρα, παντού.
Ακόμη και σ’ αποθήκες ανθεί. Σήμερα περισσότερο από χθες. Αύριο ίσως ακμαιότερο
και ευφραντικότερο από άλλοτε.
Το παραμύθι σε μαθαίνει πράγματα και θάματα. Μα κυρίως
γράμματα. Δίχως να ξέρεις γραφή κι ανάγνωση. Δίχως κόστος, δίχως κόπο. Έχει
αιώνιους δοκιμασμένους τρόπους για να διδάξει. Δεν χρειάζεται πολλά για ν’
ακουστεί, κρυφά σε προετοιμάζει για να πράξεις. Είναι παιγνιώδες. Ξεσηκώνει
ανέμους – όνειρα, αδειάζει την πραγματικότητα και τη γεμίζει με το άυλο, το
άπιαστο, το ταπεινό, το σεμνό και σε θαμπώνει. Σαν άργυρος.
Είναι αντίσταση πάντοτε. Μια στάση ζωής αντίθετη από ότι προστάζουν
οι άλλοι. Ο καθένας λέει το θέλω του και προχωρεί. Ό,τι του αντιστέκεται τον
κάνει πιο δυνατό, αφού καλείται να καταθέσει όλες του τις δυνάμεις για να το
ξεπεράσει. Και τον εαυτό του κυρίως καλείται να ξεπεράσει, για να μπορεί
βέβαιος να περάσει προς την ελευθερία. Την ελευθερία του ήθους. Να διατυπώσει,
δηλαδή, με κάθε τρόπο το ήθος του, δίχως να προσαρμόζεται ή να ταυτίζεται με
ό,τι ανήθικο συμβαίνει γύρω του. Ν’ αντισταθεί, δείχνοντας τα συναισθήματά του,
να κλάψει και να γελάσει, δίχως αυτοσυγκράτηση. Να θυμώσει, να οργιστεί και να
το δείξει με κάθε τρόπο που επιθυμεί.
Γνωρίζουν τη θέση τους στην κοινωνία οι ήρωες των παραμυθιών διεκδικούν
τη ζωή τους. Αντιστέκονται στη βία με παμπόνηρους τρόπους κι αναλαμβάνουν τις
ευθύνες τους. Φυλάνε την αξιοπρέπειά τους, δεν αλλοιώνουν το χαρακτήρα τους κι
ούτε ντρέπονται για τις αδυναμίες τους. Τις δηλώνουν κι αγωνίζονται να τις
ξεπεράσουν. Κανένας δεν ντρέπεται στην κοινωνία των παραμυθιών. Ο ιδρώτας, τα
ξενύχτια, οι δυσκολίες εξαργυρώνονται με τα αποτελέσματα. Κανένας δε μένει στο
σημείο εκκίνησης της προσπάθειας. Όλοι προχωρούν. Αυτό είναι αναπόφευκτο. Είναι
νόμος της φύσης. Ό,τι δρα, προχωρά.
Το παραμύθι υποστηρίζει την αλήθεια και φανερώνει το ψέμα.
Δεν διχάζει, αντιθέτως ενώνει. Δεν διαφθείρει, δεν εξαπατά, δεν υβρίζει. Δεν
στιγματίζει τους ανθρώπους, ούτε τους χρησιμοποιεί. Δεν αποκρύπτει τίποτα. Το
κρυφό σχολειό των παραμυθιών διδάσκει, μαθαίνει και φρονηματίζει με δασκάλους
αιώνιους. Τους προγόνους μας, που φύλαξαν μέσα τους τα ιερά και τα όσια. Αυτά
που ψάχνουμε σήμερα.
Σε καιρούς απόλυτης προφορικότητας γεννήθηκε το παραμύθι κι
έφτασε ως εμάς με το πιο ευαίσθητο μα και παντοδύναμο μέσο: την ανθρώπινη φωνή.
Συγκίνησε και ψυχαγώγησε, παρηγόρησε κι ενημέρωσε (για τα της ζωής) όλους τους
λαούς της γης. Κι ακόμη, όπως διαπιστώνουμε, επιμένει ανυποχώρητο. Μοιάζει με
βάρκα, με μονόξυλο, με υπερωκεάνιο. Ταξιδεύει σε θάλασσες ονείρων και
στοχασμών. Πλέει ελεύθερο. Το τιμόνι κρατά αυτός που ακούει, αυτός ευφραίνεται,
μαθαίνει, παθαίνει, στενάζει, γελά, λαχταρά, ονειρεύεται. Κάποτε και πετά…
0 Σχόλια