χαϊκού της Ρένας Τζωράκη

Ποίηση- χαϊκού της Ρένας Τζωράκη

Τα χαϊκού είναι μια ιαπωνική ποιητική φόρμα. Αποτελείται από τρεις ομάδες των 5, 7, 5 συλλαβών, οι οποίες τοποθετούνται σε τρεις στίχους για έμφαση ή σε έναν, χωρισμένο με κενά. Το χαϊκού είναι με συνολικά 17 συλλαβές η πιο σύντομη μορφή ποίησης στον κόσμο.,αλλά έχει τέτοια πυκνότητα ,λιτότητα και αφαιρετική διαύγεια που συμπυκνώνει μέσα της όλο το νόημα του κόσμου.
Το χαϊκού, με την δεκαεπτασύλλαβη πειθαρχία και τους άλλους κανόνες που το χαρακτηρίζουν και αυτοί ακριβώς το ξεχωρίζουν από άλλα τρίστιχα ποιήματα, είναι μια πρόκληση που καλείται να αποδεχτεί ή όχι ο κάθε δημιουργός. Μια άσκηση λιτότητας, χρήσιμη έως απαραίτητη στις μέρες μας, ημέρες φλυαρίας και μια άσκηση αυτοπειθαρχίας σε καιρούς εκπτώσεων.

Ένα χαϊκού διαβάζεται σαν μια αναπνοή. Στο χαϊκού γίνεται η προσπάθεια συλληφθεί η στιγμή και να διατηρηθεί στην αιωνιότητα. Καθώς οι λέξεις δεν είναι αρκετές για να περιγάψουν την ολότητα μιας στιγμιαίας εμπειρίας, ο ποιητής περιγράφει αχνά μια ιδέα και αφήνει τον αναγνώστη να συμπληρώσει.

Τα χαϊκού, πρωτοεμφανίστηκαν στην Ιαπωνία το δέκατο έκτο αιώνα και υιοθετήθηκαν στην Ευρώπη στις αρχές του εικοστού. Από εκεί πέρασαν τον Ατλαντικό και έφτασαν να γίνουν πολύ δημοφιλή σε όλο το Δυτικό κόσμο. Στην αυθεντική στιχουργική μορφή τους, τα χαϊκού είναι μικρά ποιήματα από 17 συλλαβές σε ένα ενιαίο στίχο. Τα χαϊκού συμπυκνώνουν ευφυΐα και σοφία, που εκφράζονται με λυρική, ή άλλοτε, χιουμοριστική διάθεση, ενώ συχνά υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης. Στα χαϊκού σημαντική θέση έχουν η φύση, οι εποχές και τα χρώματα, η ομορφιά των λέξεων και των αντιθέσεων, ενώ το νόημα κάποιες φορές αποκτά δευτερεύουσα σημασία.

Ο γνωστότερος Ιάπωνας ποιητής των χαϊκού ήταν ο Ματσούο Μπασό (Matsuo Basho, 1644-1694). Το πιο φημισμένο από όλα τα χαϊκού είναι δικό του:

" παλιά λίμνη

ένας βάτραχος μέσα πηδά

ήχος νερού"

(το ποίημα αυτό απαγγέλλεται συχνότατα στην Ιαπωνία, ενώ συχνά γίνεται αντικείμενο έρευνας στην Ευρώπη και Αμερική, σχετικά με τη δυσκολία των Δυτικών να συλλάβουν το βαθύτερο νόημά του)

Άλλοι γνωστοί Ιάπωνες ποιητές των χαϊκού ήταν ο Γιόσα Μπουσόν (Yosha Buson), o Μασαόκα Σίκι (Masaoka Shiki). Ειδικά ο τελευταίος ήταν πολυγραφότατος -έγραψε περίπου 23000 χαϊκού.
Αναφέρω ενδεικτικά:

" Μια ίρις

πιο λευκή το σούρουπο

την άνοιξη"

" Οι μέρες που μου απομένουν

είναι μετρημένες

σύντομη νύχτα,"

Ο Μασαόκα Σίκι έχει ιδρύσει την παλιότερη σχολή χαϊκού στην Ιαπωνία, την Χοτοτογκίσου. Υπάρχουν και άλλες ανάλογες σχολές στη χώρα αυτή, ενώ εκδίδονται περίπου πέντε χιλιάδες περιοδικά ποιήσης χαϊκού.

Στην Ελλάδα το 1940 ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης στην ποιητική του συλλογή «Τετράδιο Γυμνασμάτων » περιλαμβάνει με τον τίτλο:

«Δεκαέξι Χαικού»

ποιήματα επηρεασμένα από αυτό το είδος.

Παραθέτω εδώ μερικά από αυτά:

Α
Στάξε στη λίμνη
μόνο μια στάλα κρασί
και σβήνει ο ήλιος.

Β
Στον κάμπο ούτ' ένα
τετράφυλλο τριφύλλι.
Ποιος φταίει απ' τους τρεις;

Γ
Στον κήπο του μουσείου
Άδειες καρέκλες
τ' αγάλματα γύρισαν
στ' άλλο μουσείο.

Δ
Να 'ναι η φωνή
πεθαμένων φίλων μας
ή φωνογράφος;

Ε
Τα δάχτυλά της
στο θαλασσί μαντίλι
κοίτα: κοράλλια.

ΣΤ
Συλλογισμένο
το στήθος της βαρύ
μες στον καθρέφτη.

Ζ
Φόρεσα πάλι
τη φυλλωσιά του δέντρου
κι εσύ βελάζεις.

Η
Νύχτα, ο αγέρας
ο χωρισμός απλώνει
και κυματίζει.

Θ
Νέα μοίρα
Γυμνή γυναίκα
το ρόδι που έσπασε
ήταν γεμάτο αστέρια.

Ι
Τώρα σηκώνω
μια νεκρή πεταλούδα
χωρίς φτιασίδι.

ΙΑ
Πού να μαζεύεις
τα χίλια κομματάκια
του κάθε ανθρώπου.

ΙΒ
Άγονος γραμμή
Το δοιάκι τι έχει;
Η βάρκα γράφει κύκλους
κι ούτε ένας γλάρος!

ΙΓ
Άρρωστη Ερινύς
Δεν έχει μάτια
τα φίδια που κρατούσε
της τρών' τα χέρια.

ΙΔ
Τούτη η κολόνα
έχει μια τρύπα, βλέπεις
την Περσεφόνη;

ΙΕ
Βουλιάζει ο κόσμος
κρατήσου, θα σ' αφήσει
μόνο στον ήλιο.

ΙΣΤ
Γράφεις
το μελάνι λιγόστεψε
η θάλασσα πληθαίνει.

http://www.youtube.com/watch?v=GInPBZP9fE8

Την πρώτη ανθολογία ελληνικών χαϊκού επιμελήθηκε το 1996 ο ποιητής Χρήστος Τουμανίδης.

(Ανθολογία Ελληνικού Χαικού,εκδ.Δελφοί).

Είμαι τόσο ικανοποιημένη αγαπημένοι μου αναγνώστες , που μου δίνεται η ευκαιρία ,να μοιραστώ μαζί σας ,μερικά από τα χαϊκού μου ,με τίτλο «χαϊκού μιας ολονυχτίας»

Τώρα που σε γνώρισα
αψεγάδιαστα
κυλούν οι ώρες μου.