Αφιέρωμα στον Βολταίρο επιμέλεια κειμένων: Ρένα Τζωράκη

Αφιέρωμα στον Βολταίρο επιμέλεια κειμένων: Ρένα Τζωράκη




Ο Φρανσουά Μαρί Αρουέ (Γαλλικά: François-Marie Arouet
 ( γεννήθηκε στις 21 Νοεμβρίου 1694 και απεβίωσε στις  30 Μαΐου 1778) ευρύτερα γνωστός με το φιλολογικό ψευδώνυμο Βολταίρος (Voltaire) ήταν Γάλλος φιλόσοφος, συγγραφέας και ευθυμογράφος, θεωρείται κεντρική μορφή και ενσάρκωση του Διαφωτισμού του 18ου αιώνα.
Υπήρξε επίσης δοκιμιογράφος και κορυφαίος εκπρόσωπος του ντεϊσμού (déisme)  και θεωρείται ένας από τους πολυγραφότατους συγγραφείς του 18ου αιώνα.


Γεννήθηκε στο Παρίσι στις 21 Νοεμβρίου 1694 , το νεότερο από τα πέντε παιδιά, μέσα σε μία μεσοαστική οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν συμβολαιογράφος και ανώτερος υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών.
 Ο πατέρας του ,πίεζε τον Βολταίρο να σπουδάσει Νομική.
Ο Βολταίρος δεν συμμεριζόταν την άποψη του πατέρα του, καθώς από μικρός ήθελε να γίνει συγγραφέας.
Σπούδασε στο κολέγιο των Ιησουϊτών στο Κλερμόν, όπου διδάχτηκε Λατινικά και Ελληνικά.
Η καυστική του πένα και οι συχνοί λίβελοι που έγραφε κατά της πιεστικής και αναχρονιστικής πολιτικής του Γάλλου μονάρχη είχε ως αποτέλεσμα το Παλάτι να ενοχληθεί και ο Βολταίρος να εξοριστεί.

 Έχασε τη μητέρα του όταν ήταν 7 ετών και μετά από δύο χρόνια εισήλθε στο ιησουιτικό κολέγιο του Μεγάλου Λουδοβίκου όπου παρέμεινε ως το 1711. Για την εκπαίδευσή του εκεί έγραψε αργότερα ότι δεν είχε μάθει τίποτα "εκτός από λατινικά και ανοησίες" αν και στο κολέγιο φαίνεται ότι διαμόρφωσε τις βάσεις της ιδιαίτερης γνώσης του και διέγειρε πιθανώς την ισόβια αφοσίωσή του στο θέατρο. Κατά το διάστημα των ετών 1711-1713 μελέτησε τη νομική επιστήμη.
Πριν αρχίσει τη συγγραφική του καριέρα, με την παρότρυνση του πατέρα του, υπηρέτησε ως γραμματέας του Γάλλου πρέσβη στην Ολλανδία. Επέστρεψε στο Παρίσι την εποχή του θανάτου του Λουδοβίκου του 14ου και σύντομα απέκτησε φίλους μεταξύ της αριστοκρατικής τάξης. Οι σατιρικοί στίχοι του τον έκαναν ιδιαίτερα δημοφιλή στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Τότε παρουσίασε το πρώτο θεατρικό του έργο, την τραγωδία Οιδίπους (Oedipe), απομίμηση του Οιδίποδος του Σοφοκλή, στον κύκλο του.
Τα έργα του χωρίζονται σε ποιήματα, θεατρικά, ιστορικά και φιλοσοφικά ,ενώ έγραψε παραπάνω από 21.000 επιστολές.
Ήταν καυστικός, ειρωνικός και πολεμούσε τους αντιπάλους του αμείλικτα, χρησιμοποιώντας μόνο λογικά επιχειρήματα.
Όπως όριζε και το κίνημα του Διαφωτισμού, ο Βολταίρος πίστεψε στον άνθρωπο, που μέσα από την γνώση θα έβγαινε από τη βαρβαρότητα.
Ο Βολταίρος δεν ήταν άθεος, αλλά ντεϊστής.
«Υπάρχει ένας θεός και αυτός πρέπει να είναι δίκαιος»
Πίστευε δηλαδή στην ύπαρξη του Θεού, αλλά η πίστη προς εκείνο έπρεπε να βασίζεται στη λογική και όχι στον φόβο και την τυφλή αποδοχή.
Ο χριστιανισμός, κατά την άποψη του, ήταν γελοία θρησκεία που για χάρη της έγιναν τα μεγαλύτερα αιματοκυλίσματα της ανθρωπότητας.
Ο Μωάμεθ ήταν ένας κάλπικος προφήτης και το Κοράνι, απάτη.
Ίδια ήταν η γνώμη του για τον Ιουδαϊσμό και τον Ινδουισμό και κάθε άλλη θρησκεία που προήγαγε τον σκοταδισμό και την μισαλλοδοξία της Εκκλησίας.
«Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, δεν είναι η καταγωγή, αλλά η αρετή που τους κάνει τη διαφορά» έλεγε και αυτό που πραγματικά χώριζε τους ανθρώπους ήταν η γνώση και η λογική.
Πίστευε στην ισότητα και στην οικουμενικότητα της Ευρώπης.
Στην αλληλογραφία που είχε με την Μ. Αικατερίνη της Ρωσίας την προέτρεπε να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις της εσωτερικής πολικής.
Έχοντας μάλιστα μελετήσει το Ανατολικό ζήτημα, υπερασπίστηκε μέσα από τις επιστολές του την Ελλάδα και την ανάγκη σωτηρίας του έθνους από τον τουρκικό ζυγό. «Υπερασπισθείτε την Ελλάδα, διότι σε αυτήν οφείλουμε τα φώτα μας, τις επιστήμες, τις τέχνες και όλες τις αρετές μας», έγραφε στην Μ. Αικατερίνη.
«Δε συμφωνώ ούτε με μια λέξη από όλα όσα λες, αλλά θα υπερασπίζω, και με το τίμημα της ζωής μου ακόμα, το δικαίωμά σου ελεύθερα να λες αυτά που πρεσβεύεις»
Η γνωστότερη ίσως φράση του Βολταίρου που υπερασπιζόταν την ελευθερία της σκέψης, μπορεί να μην ανήκει σε εκείνον.
Τα λόγια αυτά, κατά μία εκδοχή, ανήκουν στην Έβελιν Μπεατρίς Χολ, συγγραφέα του βιβλίου «Οι φίλοι του Βολταίρου», που εκδόθηκε το 1906.
Λέγεται ωστόσο ότι εμπνεύστηκε τη φράση από αυτό που έγραψε το 177ο ο Βολταίρος σε επιστολή του προς τον Αμπότ λε Ρις: «νιώθω αποστροφή για αυτά που γράφεις, αλλά θα έδινα τη ζωή μου για να συνεχίσεις να γράφεις».
Αναμφίβολα, η συμβολή του Βολταίρου στη διαμόρφωση του νεότερου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού ήταν καταλυτική.
Σαν φιλόσοφος έθεσε τα θεμέλια της ανεξιθρησκείας και της ελευθερίας της γνώμης, καταγγέλλοντας την αναχρονιστική φεουδαρχία ενώ σαν συγγραφέας θεωρείται πρόδρομος του ρομαντικού κινήματος στο θέατρο με έργα, όπως  τα θεατρικά του έργα:η Ζαΐρα, η Μερόπη και η Ειρήνη.
Ας θυμηθούμε τα πιο διάσημα αποφθέγματά του:

« Δε συμφωνώ ούτε με μια λέξη από όσα λες, αλλά θα υπερασπίζω και με το τίμημα της ζωής μου ακόμη, το δικαίωμά σου ελεύθερα να λες όσα πρεσβεύεις. »
« Κι αν ακόμα δεν υπήρχε Θεός, θα έπρεπε να εφεύρουμε έναν. »
«Αγάπα την αλήθεια, μα έχε συγκατάβαση και στην πλάνη.»
«Αν αμφιβάλεις για μια πράξη αν είναι δίκαιη ή άδικη, άπεχε απ' αυτήν.»
«Αν μισώ τους τυράννους, πολύ περισσότερο μισώ τους κόλακες.»
«Αν πρέπει να απεχθάνεται κανείς τις ραδιουργίες, πρέπει να σέβεται την ένωση των πραγματικών ανθρώπων των γραμμάτων. Είναι το μοναδικό μέσο για να τους δώσει την υπόληψη που τους είναι απαραίτητη.»
«Ας εργαζόμαστε χωρίς διαμάχες. Είναι ο μόνος τρόπος να κάνουμε τη ζωή ανεκτή.»
«Για να γράψεις καλά την ιστορία πρέπει να ζεις μέσα σε χώρα ελεύθερη.»
«Για να μάθεις να εκδικείσαι, πρέπει πρώτα να μάθεις να υποφέρεις.»
«Δικαιοσύνη, εργατικά χέρια, μυαλό ικανό να γενικεύει τις ιδέες, γλώσσα αρκετά εύστροφη για να τις εκφράζει... Να τα μεγάλα ευεργετήματα που έδωσε το υπέρτατο Ον στον άνθρωπο, κατ' εξαίρεση από τ' άλλα ζώα.»
«Είμαστε όλοι καμωμένοι από αδυναμίες και λάθη. Ας συγχωρήσουμε αμοιβαία τις ανοησίες μας: είναι ο πρώτος νόμος της φύσης.»
«Είναι τιμιότερο να κινδυνέψουμε για να σώσουμε έναν ένοχο, παρά να καταδικάσουμε έναν αθώο.»
«Εκτιμώντας την υπεροχή των άλλων, την κάνουμε κτήμα μας.»
«Εμπιστεύεται κανείς εύκολα τις δυστυχίες που ξεπερνάει.»
«Η αισιοδοξία είναι τρέλα, που θέλει να βλέπουμε το καθετί σωστό, κι όταν ακόμα είναι λάθος.»
«Η δημοκρατία δεν είναι καθόλου θεμελιωμένη πάνω στην αρετή. Είναι θεμελιωμένη στη φιλοδοξία κάθε πολίτη που περικλείνει και τη φιλοδοξία όλων των άλλων.»
«Η δουλειά μάς προστατεύει από τρία πράγματα: την ανία, τη διαφθορά και τον πόθο.»
«Η ελπίδα που διαψεύστηκε, καταθλίβει κι αποθαρρύνει.»
«Η ιδέα είναι μια εικόνα που ζωγραφίζεται μέσα στο μυαλό μου.»
«Η ιστορία δεν είναι τίποτα άλλο από μια καχεκτική εικόνα των ανθρώπινων κακοτυχιών και εγκλημάτων.»
«Η ιστορία είναι η αφήγηση γεγονότων που δόθηκαν για αληθινά, σε αντίθεση με τη μυθολογία που είναι η αφήγηση γεγονότων που δόθηκαν για ψεύτικα.»
«Η κοινή γνώμη είναι τόσο πολύ η βασίλισσα του κόσμου που όταν το δίκαιο θέλει να την πολεμήσει, σ' αυτή την περίπτωση καταδικάζεται σε θάνατο.»
«Η μυθολογία είναι η πρωτότοκη αδελφή της ιστορίας.»
«Η χώρα όπου το εμπόριο είναι ελεύθερο, θα είναι πάντοτε η πιο πλούσια και η πιο ανθισμένη χώρα, τηρουμένων των αναλογιών.»
«Θεός κι ελευθερία είναι η προσευχή μου.»
«Κανένας μας δεν έχει ζήσει χωρίς να γνωρίσει τα δάκρυα.»
«Μια από τις προκαταλήψεις του ανθρώπινου νου είναι το γεγονός ότι η παρθενιά θεωρείται αρετή.»
«Ο άνθρωπος γεννήθηκε για να ζήσει είτε μέσα στους σπασμούς της ανησυχίας, είτε μέσα στο λήθαργο της πλήξης.»
«Ο άνθρωπος που στη διαθήκη του αφήνει χρήματα σε φιλανθρωπικά ιδρύματα, απλώς παραχωρεί αυτά που πλέον δεν του ανήκουν.»
«Ο γάμος είναι μια μοναδική περιπέτεια, ανοιχτή για τους δειλούς.»
«Ο φιλόσοφος δεν είναι ενθουσιώδης. Δεν αυτοανακηρύσσεται ποτέ σε προφήτη. Δεν λέει καθόλου ότι εμπνέεται απ' τους θεούς.»
«Ο φόβος ακολουθεί το έγκλημα κι αυτό είναι η ποινή του.»
«Ο χαρακτήρας του κοινού λαού μεταβάλλεται μέσα σε μία μόνο μέρα.»
«Οι γυναίκες μοιάζουν με τα ισπανικά σπίτια, που έχουν πολλές πόρτες και λίγα παράθυρα. Πολύ πιο εύκολο είναι να μπει κανείς στην καρδιά τους, παρά να δει τι γίνεται μέσα σ' αυτές.»
«Οι ενάρετες γυναίκες μοιάζουν με τα ισπανικά σπίτια, που έχουν πολλές πόρτες και λίγα παράθυρα. Πιο εύκολο είναι να μπει κανείς στην καρδιά τους, παρά να δει τι γίνεται μέσα σ' αυτές.»


«Οι επιτυχίες είναι αρκετές για την υπόληψη, όχι όμως για τη δόξα.»
«Οι θρησκείες διαρκούν πάντοτε περισσότερο απ' τις αυτοκρατορίες.»
«Οι πρώτες βάσεις κάθε ιστορίες είναι οι αφηγήσεις των πατεράδων στα παιδιά, που μεταβιβάζονται σε συνέχεια απ' τη μια γενιά στην άλλη.»
«Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Δεν είναι η καταγωγή αλλά η αρετή μόνο που τους κάνει να διαφέρουν.»
«Όλοι οι λαοί έχουν γράψει την ιστορία τους, όταν μπόρεσαν να τη γράψουν.»
«Ονομάζω ελευθερία το να μπορώ ανεμπόδιστα να σκέπτομαι ή να μην σκέπτομαι για κάτι, να κινούμαι ή να στέκομαι, σύμφωνα με την εκλογή του πνεύματός μου.»
«Όταν κάποιος φαίνεται στην ηλικία σαν να είναι πατέρας της γυναίκας του, κινδυνεύει να μην είναι πατέρας των παιδιών του.»
«Όταν τα 'χουμε όλα χαμένα, όταν δεν έχουμε πια ελπίδα, η ζωή είναι όνειδος και ο θάνατος καθήκον.»
«Περιφρονείτε τα βιβλία εσείς που όλη σας η ζωή είναι βουτηγμένη μέσα στη ματαιότητα και στη φιλοδοξία, και στην αναζήτηση των ηδονών ή μέσα στην οκνηρία. Αλλά σκεφτείτε πως όλος ο γνωστός κόσμος δεν κυβερνιέται παρά μόνο με τα βιβλία, εκτός απ' τα άγρια έθνη.»
«Σε κάθε συγγραφέα πρέπει να διακρίνουμε τον άνθρωπο απ' τα έργα του.»
«Τα βιβλία είναι όπως οι άνθρωποι. Μικρός αριθμός παίζει σπουδαίο ρόλο. Τ' άλλα αποτελούν το πλήθος.»
«Τα δάκρυα είναι η βουβή διάλεκτος του πόνου.»
«Τα πλούτη κάνουν τη γυναίκα αλαζονική, η καλλονή την κάνει ύποπτη και η ασχήμια μισητή.»
«Τα πλούτη κάνουν τη γυναίκα αλαζονική, η ομορφιά ύποπτη και η ασχήμια μισητή.»
«Τα χάδια της γυναίκας είναι γλυκά, όταν είναι κανένας παιδί. Όλα τ' άλλα χάδια κάνουν κακό.»
«Το να εκδικείται κανείς, ακόμη και τον εχθρό του, είναι κακό. "Το να μην εκδικείται κανένα είναι ανωτερότητα.»





Δημοσίευση σχολίου

0 Σχόλια