Η ιστορία των εμβολίων
από τον 18ο αιώνα έως σήμερα
Σε ποια Ελληνίδα θεά
οφείλει το όνομά της η νόσος της λύσσας;
Ο Ιατρός Νίκος
Περσιάνης ξεδιπλώνει την ιστορία των εμβολίων και τις μεγάλες επιδημίες που
συνέβαλαν στην ανάπτυξή τους.
Λύσσα
Η πρώτη φορά που
αναφέρεται ιστορικά η λύσσα, είναι το 2300 π. Χ. στη Βαβυλώνα. Οι ιδιοκτήτες
των σκυλιών που είχαν προσβληθεί από τη νόσο και είχαν προκαλέσει με το δάγκωμα
τους το θάνατο σε ανθρώπους, πλήρωναν βαρύ πρόστιμο.
Ο Όμηρος (8ος αιώνας
π.Χ.), στην Ιλιάδα, περιγράφοντας τον Αχιλλέα που πολεμά, τον παρομοιάζει με
άγριο (λυσσασμένο) σκυλί, ενώ αναφέρει ότι ο Σείριος, το σκυλί του Ορίωνος
προκαλούσε τη νόσο στους στρατιώτες.
Το 400 π.Χ. ο
Αριστοτέλης αναφέρει ότι ορισμένα σκυλιά πάσχουν από τρέλα, γίνονται επιθετικά
και προκαλούν συμπτώματα και θάνατο σε όσους δαγκώσουν.
Λύσσα και
μυθολογία
Οι αρχαίοι Έλληνες
είχαν 2 θεούς που σχετίζονταν με τη λύσσα. Τον γιο του Απόλλωνα Αρισταίο, για
την πρόληψη και την Άρτεμη για τη θεραπεία. Το όνομα της η νόσος, το πήρε από
την αρχαία θεά της μανίας και της τρέλας, Λύσσα.
Τον 1ο αιώνα μ.Χ. η
λύσσα εξαπλώνεται σε όλη την Ελλάδα, την Κρήτη και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Την
ίδια εποχή, ο Ρωμαίος ιατρός Celsus πιστεύει ότι το σάλιο λυσσασμένων σκυλιών
περιέχει κάποιο δηλητήριο (virus που λατινικά σημαίνει δηλητήριο) και
εισηγείται, η πληγή να μένει ανοικτή, να καθαρίζεται σχολαστικά και να
καυτηριάζεται με φωτιά.
Αυτή η αντιμετώπιση της
λύσσας ήταν η μόνη αποδεκτή θεραπεία και παρέμεινε η ίδια για τα επόμενα 1800
χρόνια.
Ο Έλληνας ιατρός Παύλος
ο Αιγινήτης ( 601-700 μ.Χ. ) ξεχώρισε την υδροφοβία της λύσσας από την απλή
υδροφοβία. Όπως είναι γνωστό τα άτομα που πάσχουν από λύσσα έχουν μεγάλη
δυσκολία στην κατάποση νερού, λόγω παράλυσης των μυών του προσώπου και του
λαιμού και μόνο με τη θέα των υγρών παθαίνουν πανικό.
Ο Πέρσης ιατρός και
φιλόσοφος Rhazes, (Al-Razi) (860-932) περιγράφει με λεπτομέρειες την υδροφοβία
και τα άλλα συμπτώματα της λύσσας. Ένας άλλος πολυμαθής Πέρσης ο Avicenna, (Abu
Ali Sina) (980-1037) στα συγγράμματά του αναφέρεται αναλυτικά στη λύσσα.
Για 500 χρόνια τα
βιβλία του αποτελούσαν πρότυπα για πολλές ιατρικές σχολές στην Ευρώπη.
Το 1271 περιγράφεται η
πρώτη επιδημία στη Γερμανία με 30 νεκρούς, από δάγκωμα λυσσασμένων λύκων.
Το 1400 η νόσος
εξαπλώνεται στην Ισπανία, το 1586 στο Βέλγιο, την Αυστρία, την Ουγγαρία και τη
Μικρά Ασία, το 1604 στη Γαλλία, το 1703 μεταφέρεται στο Μεξικό και το 1734 στην
Αγγλία. Το 1763 συνέβη μεγάλη επιδημία στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία.
Τα επόμενα 100 χρόνια η
λύσσα εξαπλώνεται σχεδόν σε όλο τον κόσμο (Ευρώπη, Βόρειο Αμερική, Καναδά,
γαλλικές αποικίες, Χιλή). Κατά την περίοδο αυτή οι αρχές ορισμένων χωρών
(Αγγλία, Ισπανία) δίνουν τη άδεια να πυροβολούνται όλα τα λυσσασμένα σκυλιά –
στην Αγγλία, μάλιστα το 1759 πρόσφεραν 2 σελίνια για κάθε νεκρό σκύλο και
αργότερα 5 σελίνια.
Εμβόλιο
κατά της λύσσας
Το πρώτο εμβόλιο κατά
της λύσσας, δημιουργήθηκε από το Louis Pasteur και το βοηθό του Émile Roux το
1885 και περιείχε ζωντανούς, αλλά εξασθενημένους ιούς.
Στην αρχή δοκιμάστηκε
σε ζώα, μέχρι τις 6 Ιουλίου του 1885, όταν ένα νεαρό αγόρι, ο Joseph Meister
δαγκώθηκε από λυσσασμένο σκύλο και επισκέφθηκε τον Pasteur. Εκείνος πήρε την
ευθύνη, καθότι δεν ήταν γιατρός και εμβολίασε το αγόρι με το εμβόλιό του.
Παρ’ όλο που η λύσσα
είναι σχεδόν πάντοτε θανατηφόρα, το αγόρι επέζησε. Το εμβόλιο κατά της λύσσας
ήταν πλέον γεγονός.
Το εμβόλιο
δημιουργήθηκε το 1885, ωστόσο ο ίδιος ο ιός ( Lyssavirus) απομονώθηκε με το
ηλεκτρονικό μικροσκόπιο μόλις το 1950.
Ακολούθησαν το εμβόλιο
Imovax Rabies (HDCV) το 1980 και το Rab Advert (PCECV) το 1997 με ζωντανούς
αδρανοποιημένους ιούς.
Συνιστάται η χορήγηση
τους σε ομάδες υψηλού κινδύνου και ταξιδιώτες, διότι παγκοσμίως συμβαίνουν
ακόμα 40,000 – 70,000 θάνατοι κάθε χρόνο, λόγω δαγκώματος από διάφορα ζώα
(σκύλους, γάτες, λύκους, νυκτερίδες κ.ά.).
Τα τελευταία δύο
χρόνια, μετά από 78 θανάτους στο Μπαλί, οι αρχές σκότωσαν 200.000 σκύλους,
διότι δεν υπήρχαν διαθέσιμα εμβόλια. Τον Αύγουστο του 2010, νυκτερίδες με
λύσσα, επιτέθηκαν σε 500 ιθαγενείς στον Αμαζόνιο στο Περού και προκάλεσαν το
θάνατο σε 4 παιδιά. Όλοι οι υπόλοιποι εμβολιάσθηκαν αμέσως μετά την επίθεση.
Τα εμβόλια αυτά
χορηγούνται προληπτικά αλλά και θεραπευτικά μετά από δαγκώματα από ζώα που
έχουν τη νόσο, πρέπει όμως να χορηγούνται το αργότερο τις πρώτες 10 μέρες.
Η 28η Σεπτεμβρίου
ορίσθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως η παγκόσμια ημέρα κατά της
λύσσας και περιλαμβάνει την παροχή πληροφοριών και τη διοργάνωση εκδηλώσεων για
την πρόληψη και την πλήρη εξάλειψη της νόσου.
Πηγή: Σύντομη Ιστορία
των Εμβολίων, Δρ Νίκος Περσιάνης, Παιδίατρος, Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου, www.child.org.cy
& healthview.gr
0 Σχόλια