Πώς κατέγραψαν την Εβδομάδα των Παθών οι Μεγάλοι μας ποιητές;

Η Εβδομάδα των παθών με την γραφίδα του Οδυσσέα Ελύτη



Απόσπασμα από την ποιητική συλλογή
«Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου»

Το Θείο Δράμα

Μ. ΔΕΥΤΕΡΑ

ΚΑΤΑΚΟΠΟΣ από τις ουράνιες περιπέτειες, έπεσα τις πρωινές ώρες να κοιμηθώ.

Στο τζάμι, με κοίταζε η παλαιά Σελήνη, φορώντας την προσωπίδα του Ήλιου.

Μ. ΤΡΙΤΗ

ΜΟΛΙΣ ΣΗΜΕΡΑ βρήκα το θάρρος και ξεσκέπασα το κηπάκι σαν φέρετρο.

Με πήραν κατάμουτρα οι μυρωδιές, λεμόνι, γαρίφαλο.

Ύστερα παραμέρισα τα χρόνια, τα φρέσκα πέταλα και να: η μητέρα μου, μ’ ένα μεγάλο άσπρο καπέλο και το παλιό χρυσό ρολόι της κρεμασμένο στο στήθος.

Θλιμμένη και προσεκτική. Πρόσεχε κάτι ακριβώς πίσω από μένα.

Δεν πρόφτασα να γυρίσω να δω γιατί λιποθύμησα.

Μ. ΤΕΤΑΡΤΗ

ΟΛΟΕΝΑ ΟΙ ΚΑΚΤΟΙ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ κι ολοένα οι άνθρωποι ονειρεύονται σα να ’ταν αιώνιοι. Όμως το μέσα μέρος του Ύπνου έχει όλο φαγωθεί και μπορείς τώρα να ξεχωρίσεις καθαρά τι σημαίνει κείνος ο μαύρος όγκος που σαλεύει

Ο λίγες μέρες πριν ακόμη μόλις αναστεναγμός

Και τώρα μαύρος αιώνας.

Μ. ΠΕΜΠΤΗ

ΜΕΡΑ ΤΡΕΜΑΜΕΝΗ όμορφη σαν νεκροταφείο

με κατεβασιές ψυχρού ουρανού

Γονατιστή Παναγία κι αραχνιασμένη

Τα χωμάτινα πόδια μου άλλοτε

(Πολύ νέος ή και ανόητα όμορφος θα πρέπει

να ήμουν)

Οι και δύο και τρεις ψυχές που δύανε

Γέμιζαν τα τζάμια ηλιοβασίλεμα.

Μ. ΠΕΜΠΤΗ, β

ΣΩΣΤΟΣ ΘΕΟΣ. Όμως κι αυτός έπινε το φαρμάκι του

γουλιά γουλιά καθώς του είχε ταχθεί

έως ότου ακούστηκε η μεγάλη έκρηξη.

Χάθηκαν τα βουνά. Και τότε αλήθεια φάνηκε

πίσω από το πελώριο πηγούνι ο κύλικας

Κι αργότερα οι νεκροί μες στους ατμούς, εκτάδην.

Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΣΑΝ ΝΑ ΜΟΝΟΛΟΓΩ, σωπαίνω.

Ίσως και να ’μαι σε κατάσταση βοτάνου ακόμη

φαρμακευτικού ή φιδιού μιας κρύας Παρασκευής

Ή μπορεί και ζώου από κείνα τα ιερά

με τ’ αυτί το μεγάλο γεμάτο ήχους βαρείς

και θόρυβο μεταλλικό από θυμιατήρια.

Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, β

Αντίς για Όνειρο

ΠΕΝΘΙΜΟΣ ΠΡΑΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ μες στο λιβάνι

αναθρώσκουν παλαιές Μητέρες ορθές σαν κηροπήγια

τυφεκιοφόροι νεοσύλλεκτοι σε ανάπαυση

μικρά σκάμματα ορθογώνια, ραντιστήρια, νάρκισσοι.

Σαν να ’μαι, λέει, ο θάνατος ο ίδιος αλλ’

ακόμη νέος αγένειος που μόλις ξεκινά

κι ακούει πρώτη φορά μέσα στο θάμβος των κεριών

το «δεύτε λάβετε τελευταίον ασπασμόν».

Μ. ΣΑΒΒΑΤΟ

ΠΕΡΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΗ ΧΘΕΣΙΝΗ αϋπνία μου

λίγο, για μια στιγμή, μου χαμογέλασε

η θεούλα με τη μωβ κορδέλα

που από παιδάκι μου κυκλοφοράει τα μυστικά

Ύστερα χάθηκε πλέοντας δεξιά

να πάει ν’ αδειάσει τον κουβά με τ’ απορρίματά μου

- της ψυχής αποτσίγαρα κι αποποιηματάκια -

εκεί που βράζει ακόμη όλο παλιά νεότητα

και αγέρωχο το πέλαγος.

Μ. ΣΑΒΒΑΤΟ, β

ΠΑΛΙ ΜΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΙΑ της θάλασσας το μαύρο

εκείνο σύννεφο που ανεβάζει κάπνες

όπως φωνές επάνω από ναυάγιο

Χαμένοι αυτοί που πιάνονται από τ’ Άπιαστα

Όπως εγώ προχθές του Αγίου Γεωργίου ανήμερα

που πήα να παραβγώ μ’ αλόγατα όρθια

και θωρακοφόρους

και μου χύθηκε όλη, όξω απ’ τη γης, η ερωτοπαθής

ψυχή μου.

"Μέρες Επιταφίου"  του Νίκου Γκάτσου

 

Μεγάλη Δευτέρα

Περίμενέ με μάνα μου περίμενέ με ακόμα

ώσπου να φτάσει η άνοιξη στο παγωμένο χώμα.

Περίμενέ με μάνα μου σαν το πουλί του νότου

που σμίγει μάτι και φτερό να βρει τον ουρανό του.

Περίμενέ με μάνα μου κάποια Παρασκευή σου

στην πύλη του παράδεισου στο φρέαρ της αβύσσου.

Μεγάλη Τρίτη

Κάτω απ’ τα λάβαρα της Ρώμης

στην τέντα της Μαγδαληνής

εσύ πατέρας της συγγνώμης

κι εμείς παιδιά της ηδονής.

Βραχνή ακούστηκε η κραυγή

στα καπηλειά της πολιτείας

εσύ αμνίον για σφαγή

κι εμείς κριοί της αμαρτίας.

Δε σε πτοήσαν οι Πιλάτοι

ούτ’ ο καιρός που ειν΄ εγγύς

εσύ στων ουρανών τα πλάτη

κι εμείς παρείσακτοι της γης.

Μεγάλη Τετάρτη

Τετάρτη των τεφρών και των παθών

ο θάνατος δεν έχει παρελθόν.

Τετάρτη των ψυχών και των αγγέλων

ο θάνατος δεν έχει ούτε μέλλον.

Του σύμπαντος ηχεί το εκκρεμές

ξυπνήστε ν’ αποδώσουμε τιμές.

Φανήκαν οι ουράνιοι στρατηλάτες

σα σκοτεινού Ρουβίκωνα Γαλάτες.

Της γης αναθαρρήσαν οι πληγές.

Πότε θ’ ανάψει ο ήλιος πυρκαγιές

να κάψουν το παλάτι του Ηρώδη

και τ’ άνθος του κακού να γίνει ρόδι.

Μεγάλη Πέμπτη

Αυτός που κρέμασε τον ήλιο

στο μεσοδόκι τ’ ουρανού

κρέμεται σήμερα σε ξύλο

ίλεως Κύριε γενού!

Και στ’ ασπαλάθια της ερήμου

μια μάνα φώναξε: «παιδί μου»!

Με του Απριλιού τ’ αρχαία μάγια

με των δαιμόνων το φιλί

μπήκε στο σπίτι κουκουβάγια

μπήκε κοράκι στην αυλή.

Κι όλα τ‘ αγρίμια στο λαγκάδι

πήραν το δρόμο για τον Άδη.

Θα ξανασπείρει καλοκαίρια

στην άγρια παγωνιά του νου

αυτός που κάρφωσε τ’ αστέρια

στην άγια σκέπη τ’ ουρανού.

Κι εγώ κι εσύ κι εμείς κι οι άλλοι

θα γεννηθούμε τότε πάλι.

Μεγάλη Παρασκευή

Βαριά τα βήματά μου σέρνω

στο φως της μέρας το θαμπό

κρίνα της άνοιξης σου φέρνω

και στο σταυρό σου τ’ ακουμπώ

φίλε δακρυοπότιστε

των πρωτίστων πρώτιστε.

των πρωτίστων πρώτιστε.

Άρρωστος κύλησε ο αιώνας

κι ο ήλιος βγαίνει μισερός

σαν το φτερό της χελιδόνας

που το σακάτεψε ο καιρός

φίλε τρισμακάριστε

των αρίστων άριστε.

των αρίστων άριστε.

Σήμερα ο Άδης ηνεώχθη

γεφύρι εγίνη ο Γολγοθάς

και στου θανάτου εσύ την όχθη

άφατο δρόμο ακολουθάς

έγγιστε κι ανέγγιστε

των μεγίστων μέγιστε.

των μεγίστων μέγιστε.

Μέγα Σάββατον

Όλα στερέψαν σιγά σιγά.

Τα περιστέρια πετούν αργά

σε λίμνες άνυδρες βάλτους υγρούς

σε διψασμένους κήπους κι αγρούς.

Πίσω απ’ τους λόφους τους χαμηλούς

με τους προφήτες και τους τρελούς

στέκουν παράμερα τρία παιδιά

σα γλαροπούλια στην αμμουδιά.

Μες στων καιρών την ανημποριά

διώξε το γρέγο και το βοριά

και ξαναγύρισε ήλιε στη γη

με του θριάμβου σου την κραυγή.

«Η απαρηγορία» της Κικής Δημουλά

(Μεγάλη εβδομάδα)

«Οι βιολέτες, όπως ανήσυχα,

διορατικά μυρίζουν

όταν κάτι δεν πάει καλά,

κάτι απογοητεύει πάλι.

Η Μεγάλη Εβδομάδα,

όπως στάζει κερί και τάμα

στη θρησκόληπτη ανάμνηση,

στην άθεη απουσία.

Η Κυριακή του Νυμφίου,

όπως αναστατώνει,

βασίζεις δεν βασίζεις το Μεγάλο

στις αφίξεις.

Οι διάφοροι Νυμφίοι,

που κάτι τους τυχαίνει και δεν έρχονται,

κάποια διήμερη εκδρομή,

κάποια ευκολότερη θρησκεία

που την ασπάζονται.

Οι πολλαπλασιασμένοι κήποι της Γεθσημανή

σε κάθε βήμα,

όπως κατασταλάζεις για το έθιμο,

έχουν δεν έχουνε ανθίσει οι απορίες.

Οι Πατέρες μας, γέροι στο σπίτι,

περιμένουν αυγά και τσουρέκι.

Οι πολλαπλασιασμένοι κήποι της Γεθσημανή,

τα περιστύλια της υπομονής,

τα παγκάκια να κάτσεις να περιμένεις

τον ετήσιο Ιούδα,

πού αργεί να ‘ρθεί

από το ράφτη, απ’ τον κουρέα.

Το μεγάλο ποσόν που του δίνεις

για να δεχθεί να σε προδίνει ανεξήγητα.

Της καμπάνας η Μεγάλη εξάντληση

κι η απαρηγορία,

ο νηστικός της ήχος

όπως λιποθυμάει

τα εαρινά αρμόνια

των καθολικών απογευμάτων.

Οι αργίες,

οι αργοπορίες,

οι αγριότητες,

όπως τις πάμε ως επάνω μόνοι μας.

Ο Σίμων, που στο τέλος αδιαφόρησε

κι έφτιαξε τη ζωή του.

Η Μυροφόρος έλλειψις,

που θα σε ψάχνει απόψε να σε ράνει.

Η Προηγιασμένη των διαφόρων θρήνων

τη Μεγάλη Εβδομάδα

και τις διάφορες άλλες εβδομάδες τα ίδια.

Η Αγία Επανάληψη,

η θαυματουργή,

η άχειροποίητος,

όπως τη βρήκανε ανυπόγραφη τα πράγματα,

θαμμένη

σε κάποια παλαιότητα της μοίρας μας,

σε κάποιο προγονό μας μέλλον.

Όπως την πιστεύω.

(Κική Δημουλά, Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος, 1998)

«Περί του Ξύλου» του Τάκη Παπατσώνη

«Ψυχή μου, ευλόγα σήμερα πρωί, όλη τη μέρα

και την ακολουθούσα νύχτα όλη, το σωτήριο τούτο Ξύλο.

Πηγάζει απ’ τα σκοταδερά έγκατα των δασών.

Εκεί είναι η βασιλεία του, στολισμένο με φύλλα θροούντα.

Εκεί έρχεται σε κοινωνία με τις δροσιές της Νύχτας, με τα θάμπη

των Ημερών. Εκεί του περιπλέχουνται οι κισσοί και οι άλλες

περιπλοκάδες, γεννώντας την ιδέα της ομορφιάς και της αγάπης.

Σπάνιο είναι να τ’ αφήσουν να γεράσει, να τη ζήσει

την αιώνια ζωή, και σπάνιο είναι κεραυνός να τόβρει,

μήνυμα επουράνιο, ένωση ουρανού και γης με λάμψη ακαριαία

και θάνατος στο δάσος, όπως πρέπει.

Ψυχή μου, ευλόγα και την ώραν,

οπότε ξεκινάμε με τα πελέκια μιαν αυγή, άκαρδο, δουλευτικό

σμήνος οι υλοτόμοι. Γουρμάζει τότες η γραμμένη

σιωπηλή στιγμή της θυσίας. Με τα πολλά καταπέφτει

το θειότατο ξύλο. Του αποξεραίνουνται οι χυμοί.

Ξερό απομένει· και όμως ξερό, δεν έρχεται ολότελα

να το ξενώσει η ξεραΐλα από τις φυσικές του επιρροές.

Το διαβιβρώσκει η υγρασία ή το φουσκώνει. Του ανοίγει

ο χρόνος τις ρωγμές. Πιάνει σαράκι. Εχτός αν το προορίζουνε

για τις φωτιές, οπότε πάλι τρίζει, τρίζει, και αφού αναλάμψει,

τέφρα γίνεται, καθώς όλα. Είπα όμως σήμερα της ψυχής μου

να γράψει για το Ξύλο εκείνο το προορισμένο από αιώνων,

για το Ξύλο, που η γέννησή του βαστάει από τις πρώτες

της γης μας φύτρες. Ετούτο εκόπη για να γίνει

Ζυγός μέγιστος, θαυματουργός Στατήρας,

που εστήθηκε στη μέσην ακριβώς του χρόνου

για να ζυγιάσει την κούφιαν έγνοια των ανθρώπων.

«Δεν είναι δάσος, που να προσφέρει ξύλο παρόμοιο».

Το Ξύλο αυτό δεν είναι διόλου ύλη απαθής.

Έχει ψυχή και δείχνει τη κάθε τόσο.

Ενώ κατάξερο είναι και κομμένο, όμως ανθεί

και μέσα του μυκάται και αναβράζει χυμός σεβάσμιος.

Δε θα ξετάξω το γιατί έφερε Λύτρωση το Ξύλο ετούτο.

Ούδε ποια Λύτρωση. Ψυχή μου, θέλω μόνο να ευλογήσεις

την ουσία του Ξύλου, οπόθε αχτινοβόλησε του κόσμου η λάμψη.

Και την ευγένεια που του εδόθη ένα πρωί, όταν ποτίστη

μέχρι του βάθους των φλεβών του από αίμα εξαγοραστικό

και ζωογόνο. Ποιο βάρος φορτώθηκε! Ποιον πόνο

φορτώθηκε! Όλου του κόσμου! Του καθηλώθησαν

όλοι οι δρυμοί της αγωνίας. Χαίρε, Σταυρέ, που μ’ όλα,

μονάχη ελπίδα εσύ αποβαίνεις στις ερημώσεις.»

«Εαρινή συμφωνία»  του Γιάννη  Ρίτσου

Άκου τα σήμαντρα

των εαρινών εκκλησιών.

Είναι οι εκκλησίες

που δε γνώρισαν τη σταύρωση

και την ανάσταση.

Γνώρισαν μόνο τις εικόνες

του Δωδεκαετούς

που “χε μια μάνα τρυφερή

που τον περίμενε τα βράδια στο κατώφλι

έναν πατέρα ειρηνικό που ευωδίαζε χωράφι

που “χε στα μάτια του το μήνυμα

της επερχόμενης Μαγδαληνής.

Χριστέ μου

τι θα “τανε η πορεία σου

δίχως τη σμύρνα και το νάρδο

στα σκονισμένα πόδια σου;».

“Χριστέ μου, γιατί φόρεσες αυτό μακρύ πένθιμο φουστάνι κι

αυτά τ’ αγκάθια στο κεφάλι σου;

Χάθηκαν τα λουλούδια;

Ή τάχατε, αν φορούσες παπαρούνες πάνου στ’ αχτένιστα μαλλιά

δε θα σ’ την πόρτα του ουρανού;

Μη χαμογελάς που ‘χω κ’ εγώ δεμένο το κεφάλι.

Είναι που γλίστρησα προχτές μέσα στα βάτα κυνηγώντας πεταλούδες.

Έλα να πιαστούμε από το χέρι σαν παιδιά και να πάμε

στους αγρούς να σε μάθω φλογέρα.

Πάμε να σου κόψω τα λυπημένα μαλλιά σου με το ίδιο

μεγάλο ψαλίδι που κουρεύουν τα προβατάκια.

Και να δεις, ο Θεός θα μας αγαπήσει, θα μας βάλει να κάτσουμε

στα πόδια του και θα χαμογελάει γλυκά καθώς εμείς θα

στολίζουμε τα μακριά τα μακριά μουστάκια του με μαργαρίτες.

Κι όταν βραδιάσει θα ζέψουμε το μικρό του τ’ αμάξι που το

σέρνουν οι γρύλλοι και θα περάσουμε στη μέση του παραδείσου

ενώ οι άγγελοι θ’ ανάβουν τ’ αστέρια για να φωτίζουν

τ’ άλλα παιδάκια που μείνανε κάτου στον κάμπο…”

(Γιάννης Ρίτσος, Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού)

                                             Λογοτεχνικό περιβόλι!