Θεραπευτική Ιππασία σε Άτομα με Εγκεφαλική Παράλυση.

Η θεραπευτική ιππασία ως μια θεραπευτική παρέμβαση, χρονολογείται από τους αρχαίους Έλληνες και αρχαίους Αιγυπτίους που ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν την ιππασία ως μέσο θεραπείας. Στην αρχαία Ελλάδα, ο Ασκληπιός πίστευε ότι τα άλογα θα μπορούσαν να θεραπεύσουν τον άνθρωπο. Ο Ιπποκράτης ανέφερε ότι η ιππασία ήταν χρήσιμη για τη λειτουργία των πνευμόνων και των μυών. Ο Ξενοφών χρησιμοποιούσε τα άλογα για να θεραπεύσει τους στρατιώτες. Η θεραπευτική ιππασία κέρδισε αναγνώριση στην Ευρώπη μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία ατόμων με ψυχικά, σωματικά και συναισθηματικά προβλήματα. Από τη δεκαετία του 1970 στις ΗΠΑ, χρησιμοποιήθηκε για την αποκατάσταση της εγκεφαλικής παράλυσης σε παιδιά και σε ενήλικες και σε άλλες νευρολογικές παθήσεις, όπως κακώσεις νωτιαίου μυελού.

Η παρούσα εργασία είναι μια ανασκόπηση της πρόσφατης βιβλιογραφίας και σκοπός της είναι να αποδείξει αν, και κατά πόσο, η θεραπευτική ιππασία ωφελεί τα άτομα με εγκεφαλική παράλυση, συγκεντρώνοντας διάφορες έρευνες που έχουν γίνει σε άτομα με εγκεφαλική παράλυση τα οποία ακολούθησαν πρόγραμμα θεραπευτικής ιππασίας.

Τι είναι η Εγκεφαλική Παράλυση;

"Η εγκεφαλική παράλυση είναι χρόνια νευρολογική διαταραχή της κίνησης και στάσης του σώματος, λόγω μόνιμης, μη προοδευτικής και μη αναστρέψιμης βλάβης του εγκεφάλου, η οποία μπορεί να συνοδεύεται από άλλες σχετικές δυσλειτουργίες. Κυμαίνεται από ελαφριά (γενικευμένη κινητική αδεξιότητα και ελάχιστη βλάβη) σε σοβαρή (σοβαρές κινητικές διαταραχές ή ανικανότητα κίνησης παρά μόνο με αναπηρικό αμαξίδιο, κυριαρχία ακούσιων και ανεξέλεγκτων κινήσεων, νοητική υστέρηση, σοβαρές διαταραχές της ομιλίας, της όρασης, της ακοής, επιληψία και διαταραχές συμπεριφοράς)" 1(Κοκαρίδας Δ., 2010).

Τι είναι η θεραπευτική ιππασία;

"Η θεραπευτική ιππασία βασίζεται σε προγράμματα αποκατάστασης, που χρησιμοποιούν το άλογο ως μέσο θεραπείας, βελτιώνοντας την υγεία και την ποιότητα ζωής των ατόμων με φυσική, νοητική ή συναισθηματική υστέρηση".

"Όταν το άλογο περπατά, μιμείται τον ανθρώπινο βηματισμό, μεταφέροντας στον κορμό του ιππέα του την ίδια ακριβώς κίνηση που μεταδίδουν τα πόδια, στους ανθρώπους με φυσιολογική κίνηση. Έτσι, αναπτύσσονται σημαντικά οι μύες του κορμού των ατόμων με δυσκολίες στην κίνηση, ενώ, παράλληλα, το ευθύ κάθισμα διευκολύνει την αναπνοή τους".

Ομάδες που διερευνήθηκαν

1. Για την έρευνα αυτή συμμετείχαν 27 παιδιά με σπαστική διπληγία και σπαστική τετραπληγία, τα οποία μετρήθηκαν ως προς τη στάση του σώματός τους .

2. Σε αυτήν την έρευνα συμμετείχαν 17 άτομα με ΕΠ (ηλικίας 4 έως 63 ετών).

3. Σε μια άλλη έρευνα συμμετείχαν 2 παιδιά με ΕΠ (6 και 7 ετών). Ο Γιάννης, 7 ετών, με σπαστική τετραπληγία έχει λειτουργικό επίπεδο την πρηνή θέση με καμπτικό πρότυπο και έλλειψη κινητικότητας των άκρων. Ο Πέτρος, 6 ετών, με δυστονία έχει λειτουργικό επίπεδο την καθιστή θέση με υποστήριξη.

4. Αρχικά συγκεντρώθηκαν 45 παιδιά με εγκεφαλική παράλυση. Τα 5 από αυτά αποχώρησαν λόγω κάποιου τραυματισμού και τα 6 δεν ολοκλήρωσαν το μέτρο έκβασης GrossMotorFunctionMeasure (GMFM). Τελικά, παρέμειναν 34 παιδιά, από τα οποία τα 21 επιλέχθηκαν ως ομάδα ελέγχου, διότι οι γονείς τους δεν είχαν την δυνατότητα για διάφορους λόγους να ακολουθήσουν μια συνεδρία θεραπευτικής ιππασίας, όπως για παράδειγμα λόγω δυσκολίας προγραμματισμού του χρόνου τους. Όλα τα παιδιά έκαναν συνεδρίες φυσικοθεραπείας και εργοθεραπείας σε εξωτερικά ιατρεία, μία φορά την εβδομάδα για 30 λεπτά. Επίσης, η κατανομή του επιπέδου της αδρής κινητικής λειτουργίας και η μέση ηλικία δεν διέφεραν σημαντικά μεταξύ των δύο ομάδων.

Τα κριτήρια με τα οποία επιλέχθηκαν τα παιδιά για το πρόγραμμα αυτό είναι τα εξής:

Ø Κριτήρια ένταξης:

- Ηλικία μεταξύ 3-12 ετών.

- Λιγότερο από 40 κιλά.

- Επίπεδο 1 έως 4 στο σύστημα ταξινόμησης συνολικής κινητικής λειτουργίας (GMFM).

Ø Κριτήρια αποκλεισμού:

- Θεραπεία με φάρμακα, τα οποία παραλύουν ομάδα μυών, στους προηγούμενους 6 μήνες.

- Επιλεκτική ραχιαία ριζοτομία μέσα στο προηγούμενο έτος.

- Μέτρια έως σοβαρή νοητική αναπηρία.

- Μη ελεγχόμενες επιληπτικές κρίσεις.

- Φτωχή οπτική ή ακουστική οξύτητα.

- Προηγούμενη συμμετοχή σε συνεδρίες θεραπευτικής ιππασίας.

Έρευνες

1. Αυτά τα παιδιά ακολούθησαν πρόγραμμα θεραπευτικής ιππασίας δέκα εβδομάδων(δύο φορές κάθε εβδομάδα για μία ώρα), έκαναν διάλειμμα μιας εβδομάδας , επαναξιολογήθηκαν, συνέχισαν να ακολουθούν το θεραπευτικό πρόγραμμα για δύο εβδομάδες και ακολούθως επαναξιολογήθηκαν ως προς τη θέση του σώματός τους.

2. Για την έρευνα αυτή χρησιμοποιήθηκε ένα αξιόπιστο εργαλείο αξιολόγησης, το σύστημα ταξινόμησης λειτουργικότητας της αδρής κινητικότητας (GrossMotorFunctionMeasure).

3. Στα παιδιά έγιναν δοκιμασίες ψυχοκινητικής αξιολόγησης του Griffith. Μελετήθηκε η ισορροπία, η ευκαμψία των αρθρώσεων, ο στατικός έλεγχος.

4. Πραγματοποιήθηκαν συνεδρίες 45 λεπτών, δύο φορές την εβδομάδα, για 8 εβδομάδες, στο Κέντρο Ιππασίας Seoul RacePark του Korea Racing Authority.

Τις συνεδρίες θεραπευτικής ιππασίας εκτελούσε ένας εκπαιδευμένος εργοθεραπευτής. Ένας εκπαιδευμένος βοηθός οδηγούσε το άλογο και ένας εθελοντής περπατούσε κατά μήκος κάθε πλευράς του αλόγου για να βοηθήσει το παιδί. Ο θεραπευτής είχε αντικείμενα-στόχους για την ανάπτυξη των αισθητικοκινητικών και αντιληπτικών-κινητικών δεξιοτήτων του παιδιού. Το παιδί ήταν καβάλα στο άλογο και φορούσε κράνος. Ενθαρρυνόταν να εκτελέσει διάφορες δραστηριότητες με σκοπό να ενισχύσει την κίνηση προς τα εμπρός και προς τα πάνω, να ενθαρρύνει τον έλεγχο της ενεργούς στάσης, τη δύναμη του κορμού και το διαχωρισμό κορμού/λεκάνης.

Τα μέτρα έκβασης Gross Motor Function Measure (GMFM) και Pediatric Evaluation of Disability Inventory: FunctionalSkillsScale (PEDI-FSS) χρησιμοποιήθηκαν πριν ξεκινήσουν οι συνεδρίες, καθώς και μετά από τις 8 εβδομάδες παρέμβασης.

GMFM αφορά στη διεθνή ταξινόμηση των λειτουργιών μέσα σε ένα τυποποιημένο περιβάλλον. PEDI-FSS αφορά στις επιδόσεις σε λειτουργικές δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.

Ο συνδυασμός και των δύο δίνει μία ολοκληρωμένη εικόνα των λειτουργικών ικανοτήτων ενός παιδιού με εγκεφαλική παράλυση.

Αποτελέσματα

1. Από την αξιολόγηση προέκυψαν τα εξής αποτελέσματα: βελτιώθηκε σημαντικά η σπαστικότητα των παιδιών, βελτιώθηκε η ισορροπία τους, αυξήθηκαν οι κινητικές δυνατότητές τους και απέκτησαν έλεγχο στη στάση του σώματός τους. Επίσης, αυξήθηκε η αυτοπεποίθησή τους, μειώθηκε ο φόβος κατά τις αλλαγές θέσης του σώματός τους, αυξήθηκαν οι δυνατότητες στήριξης του σώματός τους σε καθιστή και όρθια θέση και βελτιώθηκε η βάδισή τους.

2. Από τη μελέτη αυτή φάνηκε ότι η θεραπευτική ιππασία ομαλοποιεί τον μυϊκό τόνο, βελτιώνει τον έλεγχο του κορμού, καθώς και την ικανότητα βάδισης, βελτιώνει τις καθημερινές δραστηριότητες και αυξάνει την αυτοπεποίθηση των ατόμων με εγκεφαλική παράλυση.

3. Παρά το γεγονός ότι η έρευνα αυτή ήταν χαμηλής μεθοδολογικής αξίας λόγω του μικρού μεγέθους του δείγματος, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η θεραπευτική ιππασία βελτίωσε λειτουργίες και των δύο παιδιών. Στην πρώτη περίπτωση, ήταν εμφανής η απόκτηση της καθιστής θέσης με άμεσο επακόλουθο τη βελτίωση της ισορροπίας και του στατικού ελέγχου. Αποκτήθηκε, επίσης, καλύτερη ευκαμψία των αρθρώσεων και μεγαλύτερο εύρος απαγωγής των κάτω άκρων. Στη δεύτερη περίπτωση, το παιδί άρχισε να κάθεται χωρίς υποστήριξη, με τη βοήθεια των χεριών του. Βελτιώθηκε ο στατικός έλεγχος και η ισορροπία του.

4. Μετά την παρέμβαση των 8 εβδομάδων, βελτιώθηκαν και οι δύο ομάδες (θεραπείας- ελέγχου), αλλά η ομάδα θεραπευτικής ιππασίας είχε μεγαλύτερη βαθμολογία στο GMFM-66, καθώς και σε όλες τις διαστάσεις στο GMFM-88 Α: ξαπλώνει και γυρνάει, Β: κάθεται, Γ: σέρνεται και γονατίζει, Δ: στέκεται, Ε: περπατάει, τρέχει, πηδάει), ενώ η ομάδα ελέγχου είχε μόνο στη διάσταση Β. Κατά τη μελέτη η θεραπευτική ιππασία δημιούργησε σημαντικές αλλαγέςστη διάσταση Ε.Όσον αφορά στο μέτρο έκβασης PEDI-FSS η ομάδα θεραπευτικής ιππασίας είχε σημαντικές βελτιώσεις και στους τρεις τομείς(αυτό- φροντίδα, κινητικότητα, κοινωνική λειτουργία), ενώ η ομάδα ελέγχου δεν είχε.

Επομένως, η θεραπευτική ιππασία βελτίωσε την αδρή κινητική λειτουργία και τις λειτουργικές δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, τα προαναφερθέντα αποτελέσματα ερευνών , παρά την ύπαρξη μεθοδολογικών αδυναμιών, είναι χρήσιμα , διότι φανερώνουν ότι η θεραπευτική ιππασία είναι μια πολλά υποσχόμενη θεραπευτική παρέμβαση για παιδιά με εγκεφαλική παράλυση, διότι επεμβαίνει με ουσιαστικό ρόλο στην αποκατάσταση αυτών των παιδιών, βελτιώνοντας τη στάση , την ισορροπία και κατά συνέπεια τις καθημερινές δραστηριότητες τους και γενικά την ποιότητα ζωής τους. Η θεραπευτική ιππασία δεν αντικαθιστά μέρος της φυσικοθεραπείας αλλά προσφέρει επιπρόσθετα σημαντικά οφέλη στα ήδη αποκτημένα. Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη τις αδυναμίες των μέχρι τώρα ερευνών σχετικά με την επίδραση της θεραπευτικής ιππασίας, προτείνεται η πραγματοποίηση νέων μακροχρόνιων ερευνών με μεγαλύτερο δείγμα παιδιών με εγκεφαλική παράλυση όπου θα επαναξιολογούνται συνέχεια με την χρήση ενός έγκυρου μέτρου αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της θεραπευτικής ιππασίας.

Χαραλαμπόπουλος Θεόδωρος